Mentre que Catalonha avança dins son procès per l’independéncia, es de mai en mai intens lo debat sul ròtle que i deu aver Aran, lo sol territòri d’Occitània qu’administrativament fa partida del Principat de Catalonha. Dins aquel sens, Àlex Moga, cònsol de Vielha e deputat al Parlament de Catalonha, prononcièt dimars passat a Barcelona una conferéncia entitolada Er aranesisme deth sègle XXI: ua realitat nacionau en Catalonha, ont defendèt lo ròtle d’Aran dins un nòu estat catalan. “Catalonha viu un procès de transicion nacionau que deu èster ua oportunitat entà qu’Aran hèsque un pas tà deuant”, çò diguèt.
 
“Catalonha a era oportunitat de dar ath pòble aranés çò qu’a Catalonha li ei estat negat pendent mès de trenta ans”, çò diguèt. Moga refusa pas en absolut lo drech de decidir d’Aran, mas considèra que la situacion entre Espanha e Catalonha es pas comparabla amb la que i a entre Catalonha e Aran. “Catalonha viu aguest procès de transicion nacionau perque dempús d’ua luta de tres cents ans, a remarcat fin finau que non ei benvenguda en estat espanhòu; eth cas d’Aran per çò qu’ei de Catalonha ei completaments ara invèrsa: s’analisam es darrèrs trenta ans, auem arrecuperat es institucions, era lengua ei ena escòla, ei oficau e èm eth solet lòc de tota Occitània a on era nòsta lengua ei reconeishuda; eth tractament que Catalonha hè a Aran, maugrat que poderie èster tostemp mielhor, ei estat tot un succès”.
 
Es pr’amor d’aquò que considèra qu’una Catalonha independenta seriá una oportunitat istorica per Aran: per obténer mai d’autogovèrn, per refortir la lenga e per se dobrir a Euròpa: “Ei tanben ua via entà hèr aunor e èster leiaus ath desir mantengut per milèrs d’aranesi pendent sègles”. Per Moga, Aran deuriá èsser una entitat autonòma dins Catalonha, amb poder legislatiu e executiu, çò es, una autonomia avançada amb de dreches istorics reconeguts.
 
Es vertat qu’Aran a degut reclamar qualque còp sos dreches al pòble catalan: o faguèt en 2010 amb la Lei de las Vigariás que menaçava de diluir l’autogovèrn aranés, mas aquela lei se finalizèt pas; o faguèt tanplan en 2011 quand lo govèrn espanhòl ataquèt la lenga en fasent recors al Tribunal Constitucional contra la Lei de l’Occitan, Aranés en Aran. Pasmens, a l’ora d’ara, Aran vei l’independéncia de Catalonha coma una oportunitat istorica.
 
“Damb Catalonha sabem çò qu’auem, qu’ei un respècte, ua identitat e ua projeccion d’autonomia politica que jamès auríem imaginat”, çò disiá als jornalistas de Vilaweb e de Jornalet. “Aqueri que defenen que cau hèr partida der estat espanhòu auràn de hèr ua proposicion que sie acceptada per tot er ensems der estat espanhòu e qu’age era madeisha ambicion qu’era nòsta, mès creigui qu’aquerò ei dificil e era istòria ac demostrarà”.
 
La conferéncia de Moga foguèt retransmesa en dirècte per Catalonha Informacion en Aran, e un fum de mèdias èran presents. Vilaweb n’ofrís un filmet en vidèo, e la còla d’#Aranésòc de Barcelona TV vos en ofrirà un autre dins las setmanas avenidoiras.