CAPÇALERA PAIS INVISIBLE

Opinion

Los noms del dialècte vivaroalpenc

Entre los dialèctes de l’occitan, lo vivaroalpenc es aquel que son nom a mai trantalhat. Aquò s’explica perque aquel dialècte se parla dins de regions istoricas fòrça divèrsas: una frenja sud de Forés, l’èst de Velai (istoricament en Lengadòc), lo nòrd de Vivarés (istoricament en Lengadòc), lo sud del Dalfinat (Daufinat), lo nòrd de Provença, quasi totas las Valadas Occitanas, una granda part “interiora” del País Niçard, Menton (que foguèc lòngtemps dins lo Principat de Mónegue)... I a ges de region vivaroalpenca qu’aparescha formalament coma tala dins l’istòria.
 
Lo nom de vivaroalpenc (vivaroaupenc, vivaroalpin, vivaroaupin) es uei lo mai utilizat. Es un nom recent que lo lingüista Pèire Bèc lo prepausèc dins los ans 1970. Es lo nom mai just perque evòca un dialècte que se parla dins de regions ben divèrsas, en passant aproximativament per Vivarés e los Alps. Es un nom lòng e pauc comòde, mas es lo prètz de paiar per aver un nom equitable.
 
Lo nom d’alpenc (aupenc, alpin, aupin) a lo meriti d’èsser pus simple, pus cort e pus manejable. L’istorian Felip Martèl l’a utilizat dins son grand article de referéncia “L’espandi dialectau occitan alpenc: assag de descripcion”, (1983, ‹Novel Temp› [Novèl Temps] 21: 4-36).
 
— Totun es pas un nom equitable perque dona l’impression d’èsser solament lo dialècte dels Alps occitans. Òr, los Alps parlan pas solament vivaroalpenc, tanben parlan provençal, niçard e roiasc dins las frenjas mai meridionalas.
 
— Una granda part del dialècte vivaroalpenc se parla pas dins los Alps, mas tanben dins una zòna non-alpenca que cobrís la bassa Droma vèrs Valença e Diá, lo nòrd de Vivarés vèrs Anonai, l’èst de Velai vèrs Sinjau e una frenja sud de Forés. E pereu lo vivaroalpenc se parla a Menton, en riba de mar, fòra los Alps.

Lo nom de gavòt se limita tradicionalament als Alps occitans del pendís occidental. Aviá una connotacion pejorativa mas, aüra, pren un sens positiu. En tot cas, gavòt pòt pas englobar tot l’ensemble vivaroalpenc.

Lo nom de dalfinenc (daufinenc) es pas equitable tanpauc. Lo domeni vivaroalpenc despassa larjament lo Dalfitat (Daufinat) occitan.
 
Lo nom d’alpenc-dalfinenc (aupenc-daufinenc...) lo veèm dins la gramatica de Juli Ronjat (1930-1941). Es un nom equitable amb una connotacion multiregionala, evòca un domeni que compren entretant los Alps e lo Dalfinat, e pas solament. Totun es un nom pauc manejable perque compren doas terminasons variablas en genre e en nombre (alpenc-dalfinenc, alpenca-dalfinenca, alpencs-dalfinencs, alpencas-dalfinencas).
 
Lo nom de provençal alpenc (provençau aupenc...), Pèire Bèc l’utilizèc abans los ans 1970, abans de passar al tèrme vivaroalpenc. E un nom imperfiech perque dona l’illusion de limitar lo dialècte a la Provença alpenca.
 
Lo nom de nòrd-provençal (nòrd-provençau), lo lingüista Joan Glaudi Bouvier l’a utilizat, mas presenta los mesmes problèmas que lo nom precedent. Totun chal acceptar un certan usatge popular e espontanèu de “provençal” perque los abitants del nòrd de Provença, ont se parla ben vivaroalpenc, tenon a se definir coma “provençals”, especialament vèrs Dinha, Sisteron e Barciloneta.
 
Lo nom d’anfizonic es lo mai estranh de totes. Lo veèm rarament, dins de tèxts fòrça especializats, per exemple dins lo lingüista Joan Pèire Chambon. Es un derivat d’un nom de territòri, l’Anfizòna, que teoricament seriá lo territòri del vivaroalpenc. Es lo lingüista Pèire Nauton que prepausèc aquel tèrme d’Anfizòna. Veiá lo vivaroalpenc coma una mena d’“anfizòna” (zòna de transicion, zòna bivalenta) ont l’occitan coneis quauques trachs comuns amb l’arpitan. Mas lo tèrme fonciona mal perque es freid e abstrach.

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

Lo raiòu Cevenas
9.

Pierre Bonnaud parlava, dinc las annadas uetanta, de "Médioromanie" per designar questa espandida lenguistica que disètz. Comprene mièlhs aquelas mapas lenguisticas qu'el a dessinhadas e presentadas sus son site de la lenga auvernhata. Lo limite "sud" de l'airau lenguistica "auvernhat" d'a l'entorn de l'an mila sembla que se plante a la vau nauta de Cese (a la gròssa a las bolas dals actuaus 30-07-48). Quand savètz bien la lenga dau país, lo limite actuau de l'isoglòssa e, mai que mai, lo lessica de las vaus localas en defòra de tota consideracion despartamentala, vos avisatz que la lenga "d'enfluença auvernhata" deviá "davalar" pus bas qu'a l'ora. E quand vese, dinc la toponimia locala de mas vaus coma dinc los archius locaus que presénton una lenga escricha a la mòda "post-koinè", quand vese onte "davala" l'isoglòssa ca/cha - ga/ja a l'ora d'ara amai lo lessica emplegat, comprene que i aguèt dinc l'istòria de l'Òc, localament, una enfluença fòrta dau lengadocian. I a de trachs comuns au cevenòu qu'es un parlar de transicion restacat per fòrça au lengadocian, mès qu'es, despièi bien de temps ara, ni de lengadocian, ni de provençau, ni d'auvernhat, ni de vivaroaupenc.
Per quant a l'apelacion "gavòt" qu'aicí prononçem [gabouò], amai nos coneguem totes "rayols" (raiòs/raiòus) dau Vigan enjuscas Aubenàs (qu'après l'Escrinet, se díson "boteiròus), ai agut ausit bien de monde que se disiáun "gavòts", amai dinc las vaus bassas de nòstre país mièg-montanhòu de la Cevena. Perdequé... ? Perque bien de raiòus e de patronimes raiòus son originaris de la vraia montanha (las nautas tèrras dau "Massís Centrau") : ce qu'es, per nautres raiòus, los Sucs, la Marjarida e... saique lo Causse. A mens que i ague una autra rason...

  • 2
  • 2
Lissandre VARENNE
8.

#7
Lo problèma emb gavòt e Gavotina (qu'emplegue tanben d'un biais normal) es que correspòndon pas d'a fèt al dialècte vivaroalpenc. De Nalts-Provençaus, coma de Cevenòus (de còps emb de parlars sens ges de palatalizacion coma dinc la Valada Lònga) e lo monde de la Marjarida (Gevaudan) son diches e si dison Gavòts en parlant bas-vivarés, gevaudanés o sud-occitan. Lo nom es geografic aicí mès pas lingüistic.

  • 2
  • 0
Laurenç Gavotina
7.

Adieussiatz, coma o posquèro escriure ja dins las mieus opinions, me sembla que per lo dialècte lo nom de vivaroalpenc es lo melhor. E per l'airal geografic lo tèrm de Gavotina sigue lo melhor, que vivaroalpinia per lo moment es tròup inovant.

  • 1
  • 0
Lissandre VARENNE
6.

Mi demandère ja perqué chausiguèron vivaroalpenc quand lo Velai es la part la mai al coijant del dialècte, e doncas perqué pas un nom coma velaualpenc/velaioalpenc/velaiesalpenc o quaucòm atau...

  • 2
  • 0
Gerard Cairon Florentin d Albigés
5.

#4 Mon comentari èra pas qu'una remarca. Solide qu'es a vosautres, monde d'aquel país naut de causir un nom a vòstra familha de parlars . Mas vertat es que, d'ont mai será simple e pas tròp saberut, d'ont mai, me sembla, serà de bon integrar als autres noms dels grands dialectes d'òc...

  • 4
  • 0

Escriu un comentari sus aqueste article