CAPÇALERA PAIS INVISIBLE

Opinion

Lei filosòfs perduts

[NB — A l’ocasion dau decès de Miquèu Sèrras, suggerissi tornarmai aquesta reflexion, ja publicada dins Jornalet lo 27.5.2013.
Demandi perdon a Eric Fraj de l’associar de nòu a aqueste article critic e reafortissi totei leis apreciacions positivas sus son òbra artistica e pedagogica.]

De filosòfs, fa gaire, an mostrat una granda incompreneson envèrs la lenga occitana e la lingüistica. Parlarai de dos òmes fòrça diferents: lo mediatic Miquèu Sèrras [Michel Serres] e l’onorable Eric Fraj.
 
La filosofia elabòra una compreneson globala e racionala sus la realitat de l’univèrs. Una branca de la filosofia, l’epistemologia, s’ocupa en particular d’avalorar lo metòde e lo saber aquerit dins lei sciéncias. La filosofia se plaça donc au dessús dei sciéncias.
 
La lingüistica es una sciéncia umana, e coma tota sciéncia, a besonh de s’elevar gràcias a la filosofia.
 
 
Miquèu Sèrras a mila lègas de la realitat
 
Miquèu Sèrras es un filosòf celèbre e mediatic, de cultura occitana, que s’exprimís publicament en francés. Pasmens sa primiera lenga es l’occitan. D’intellectuaus an soslinhat lei relacions entre lo trabalh filosofic de Sèrras e son apertenéncia a la cultura d’òc: Alem Surre-Garcia n’a parlat dins Jornalet (25.5.2013) e Joan-Maria Auziàs i a consagrat un libre entitolat Michel Serres, philosophe occitan (1992).
 
Maugrat sa contribucion a la filosofia occitana, Miquèu Sèrras ditz regularament d’enormitats sus la lenga d’òc dins sa cronica “Le sens de l’info”, per la ràdio estatala France Info. Per exemple, lo 31 de març passat, nos en diguèt de bèlas:
 
“Una lenga viva es una lenga qu’o pòt dire tot. Ieu meteis ai viscut la desaparicion lenta dei lengas de França, qu’an pas desaparegut ges per leis esfòrç de l’escòla publica, mai simplament per l’afondrament dau nombre de locutors qu’èran païsans, e sustot perque lo gascon non podiá pus dire a un moment «polièdre» e «ADN», «ordenador» e «galaxia».”
 
L’animator de France Info l’interrompèt: “Parlatz de la lenga d’òc, de la lenga d’oïl…”
 
E Sèrras contunhèt: “Parli dau gascon, ma lenga mairala. Per tau, una lenga se morís d’o poder pas dire tot en un moment donat, vaquí. Qu’es una lenga viva? Es la qu’o pòt dire tot.”
 
(La version originària en francés se pòt escotar aquí.)
 
Vesèm sus lo còp una temptativa de deformacion de l’istòria amb la negacion de l’opression lingüistica dins leis escòlas.
 
Sèrras expausèt d’arguments similars dins una conferéncia anteriora, en 2008, a l’Escòla Normala Superiora de París (e l’Acadèmia Francesa ne fornís un extrach sonòr sus son sit web). Sèrras i confessa aquò:
 
“Voudriáu dire d’en primier que siáu pas ges lingüista. Coneissi ren a la lingüistica. [...] e me cau confessar que lo francés, lo qu’utilizi ara, es ma segonda lenga, puei que quand èri joine foguèri noirit en gascon, es a dire dins un patés d’Occitània [...]”
 
Ja lo tèrme inexacte patés pausa problèma. Puei, en avent admés son incompeténcia en lingüistica, Miquèu Sèrras afirma totun de fadesas extraordinàrias:
 
“Se meteriam a parlar la lenga d’oïl, o lo francés, simplament perque se podiá pas dire ni «nucleotid», ni «octaèdre» en lenga d’òc. Tan lèu qu’una lenga o pòt pas dire tot, es virtualament mòrta.”
 
Ara, segon la lingüistica, la realitat es ben diferenta:

— Es verai que i a de lengas subordenadas que son exclusas de certanei foncions de comunicacion, non pas per evolucion naturala, ni per incapacitat intrinsèca, mai a causa d’un conflicte amb una lenga dominanta qu’envaís lei foncions de comunicacion.
 
— L’enjòc essenciau es de conquerir lei foncions de comunicacion que mancan au profiech de la lenga subordenada. Dins aquel objectiu, cau crear lei recors expressius necessaris per aquelei foncions. D’operacions coma l’estandardizacion e la cultura de la lenga ajudan a crear e fixar aquelei recors e, donc, a conquerir lei foncions mancantas. En partent d’aquela basa, tota lenga es capabla de parlar de totei lei subjèctes.
 
— L’occitan, en tot cas, es ja absoludament capable d’utilizar de tèrmes especializats coma polièdre, ADN (acid desoxiribonucleïc), galaxia, nucleotid e octaèdre...
 
— L’occitan a ja una vielha tradicion en comunicacion scientifica dempuei l’Edat Mejana. L’occitan scientific es aumens tan vielh coma lo francés scientific.
 
— La nòrma classica de l’occitan contemporanèu prevei de règlas de fixacion e de creacion dei mots cultes e dei tèrmes scientifics.
 
— En concret, uei lo jorn, òm parla seriosament de matematicas, de quimia e d’autrei disciplinas en occitan. Aquò se passa en particular dins lo sistèma educatiu de la Vau d’Aran, e mai dins certaneis ensenhaments installats dins l’Occitània Granda (Calandretas, classas bilingüas).
 
— Aquesta capacitat de l’occitan de parlar de tot s’es pas desvolopada completament, justament a causa de la subordinacion. Mai en tot cas i a de basas, d’instruments e d’òbras per i arribar.
 
 
Eric Fraj e lo conflicte lingüistic
 
Ben pus simpatic que Miquèu Sèrras, l’intellectuau Eric Fraj, eu tanben, s’es un pauc perdut dins de consideracions malaürosas sus la lingüistica occitana.
 
Eric Fraj es professor d’occitan e de filosofia e, en mai d’aquò, causa coneguda, fa un trabalh qualitós dins la cançon en occitan. Son engatjament occitanista es preciós e presat. Ieu, de jovenet, quand descobriguèri l’occitanisme, lo nom d’Eric Fraj foguèt un dei primiers que me marquèt. Avèm besonh d’Eric Fraj.
 
Pasmens, quina decepcion quand legiguèri son article entitolat “Quin occitan per deman?”, que lo publiquèt en tres partidas dins Jornalet (14, 21 e 28 d’abriu de 2013).
 
De segur, i fa quauquei remarcas senadas sus lo besonh de qualitat dins la formacion dei professors d’occitan, especialament en fonetica e en vocabulari. Acòrdi totau sus aqueu ponch.
 
Mai la rèsta de l’article es una colleccion longassa de clichats, de prejutjats e d’amalgamas sus lei rapòrts entre occitan eiretat e occitan estandard. Sus aqueu subjècte, Fraj imagina una mena de complòt escur qu’a pas de rapòrt amb la realitat dau trabalh dei lingüistas. Cita un lingüista partisan de l’estandardizacion coma Robèrt Lafont en arribant de li far dire lo contrari de çò que vòu dire... E mai, Fraj tròba lo mejan d’invocar la granda filosòfa Hannah Arendt per nos alertar sus un perilh imaginari de “totalitarisme” que s’escondriá involontàriament dins l’occitan estandard...
 
Dau ponch de vista de la lingüistica reala, pòdi rassegurar Eric Fraj:

— Lo conflicte es pas entre l’occitan locau e l’occitan estandard. Lo solet conflicte sensible se passa entre l’occitan dins sa globalitat e lo francés (podèm remplaçar francés per italian o espanhòu, en parlant dei Valadas e de la Vau d’Aran).
 
— La subordinacion nos impausa tota una sèria de mites que nos empachan de veire aqueu conflicte.
 
— L’occitan estandard es pas concebut per oprimir l’occitan locau. Es concebut per resistir a la lenga dominanta. Es dessenhat per reconquerir de foncions de comunicacion.
 
— L’occitan estandard prevei d’adaptacions dialectalas-regionalas. Es un objectiu explicit dempuei la codificacion iniciala de Loís Alibèrt en 1935. Es un objectiu assumit a partir deis ans 1970 per Pèire Bèc e Robèrt Lafont. Ai desvolopat lo tèrme de lenga pluricentrica (ja present dins la recèrca internacionala) per descriure aquela perspectiva. Eric Fraj ne ditz pas un sol mot, a mancat un aspècte essenciau de la question...
 
— Lo nivèu bas de certanei professors d’occitan (en fonetica, en vocabulari, etc.) s’explica pas a causa de l’occitan estandard mai ben a causa de l’indisponibilitat de l’occitan estandard e de la rarefaccion de l’occitan locau. Lo corollari es l’omnipreséncia dau francés dins lo ròtle de lenga estandard, còntra l’occitan locau e còntra l’occitan estandard.
 
 
Filosofia e lingüistica
 
Un amic m’a suggerit de far una respònsa argumentada a Miquèu Sèrras. Cresi qu’es pas necessari perque aqueu filosòf, e mai s’es occitan e occitanofòn, es vengut tròp prefondament alienat ai mites pseudolingüistics de l’estat francés. Participa a aqueleis aparelhs de propaganda francesa oficiala que son l’Acadèmia Francesa e France Info. Sèrras cambiarà pas d’opinion...
 
Seriá benlèu productiu de far quauqueis accions militantas, espectaclosas, mediaticas e non violentas còntra l’Acadèmia Francesa o France Info, per fin d’alertar l’opinion publica occitana sus la desinformacion.
 
Per quant a Eric Fraj, cresi en sa capacitat de descobrir la lingüistica reala. Jògui que se pòt desbarrassar dei prejutjats. E o repetissi, la causa occitana a l’astre d’aver un musician, un creator e un pedagòg d’aut nivèu coma Eric Fraj.
 
Cadun deu respectar lei sabers aquerits dins cada disciplina. Lo lingüista a de besonh dau filosòf per elevar e melhorar son nivèu d’analisi. Lo filosòf, de son costat, a l’obligacion de se convertir en epistemològ irreprochable e de se cultivar en lingüistica, per fin d’examinar çò que lo lingüista fa realament.







abonar los amics de Jornalet

 

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

Jan l’Aisit
32.

Lo limit d’ua lenco n’ei pas çò qui PÒT díser sinon çò qui VÒU díser (en prenent "lenco", aciu, com metonimia de’us qui la parlan).
Despuish un parelh d’annadas quan me vaga qu’esperuqui la revista Reclams de 1897 a 1945 (https://occitanica.eu/items/show/2019). Mes HDP be cau díser que comenci de m’i pelar lo tafanari, e shens que drin, ben.
Los felibres qu’avón viste hèit de’s trobar la votz; e un còp trobada qui l’avón, pendent miei sègle que cantèn d’unisson. Que harguèn en mensh d’ua generacion ua lenco classica, e com arriba dab tot clacissisme que s’i hesón a v’armugar inlassables los medishs leitmotive, dab los medishs mots. Tot qu’èra amistós, enflairadet, escarrabilhat, e ne s’i parlèva pas guaire que de la tasca e de las sasons (tanben de las aigas: Niva, Nèsta, Gaves, Ador, Garona… e de beaterias, qu’ua gran part deus felibres èran caperans). Que partín dab l’idea d’ARREVITAR la lenco mes que manquèn l’estapa seguenta qui èra de la REVITALIZAR e alargant-la de cap au mond qui va. N’ei pas ua generalitat; be n’i a qui assagèn de tirar la lenco tà capsús e tà en·hòra. Mes la tendéncia qui dominè capvath lo Felibrige qu’estó de pausa la celebracion de la supausada saviessa rurau: ua interminabla georgica.
L’occitan b’ei perfèitament capable de devisar d’astrofisica, de metafisica o de patafisica, enqüèra carré qu’ac volossi; mes uei la màger part deu monde ne vòlen pas que repapiar e cantar “Los Esclòps” o “Les Palombes sont de retour” enter lo cafè e l’armanhac. Qu’an interiorizat aquesta idea que lo patuès ei entad aquò hèit, parlotejar o cantar, de tant qu’enteneratz un capulat deu parçan a refusar tota tentativa de formalizacion en morganhar: “Oh bah, ça c’est une langue de savants, ce n’est pas pour nous”.
Aqueth problèma n’a pas completament despareishut. Anonciatz en Jornalet que l’ESA e vòu expedir ua sonda de cap a Mars e que legeratz comentaris qui v’expliquin que bon, d’acòrd, qu’ei hòrt bròi tot aquò mes hèu! e l’Occitània donc?

  • 7
  • 0
Artur Arturvila
31.

#30Justament, non cau pas con.hóner lo beròi gascon e l'occitan ;-D. En gascon, sabem que n'ei pas ni ibrid ni ibrida, qu'ei ibride. Nat problèma!!! :-D

  • 2
  • 5
ltrobat
30.

#28
" es indenegable que l'occitan o sab pas tot dire."
E donc, quin hasói, jo praube gús, entà ensenhar pendent 5 ans las matematicas, las sciéncias, la geografia, en occitan? Ua lenga que n'ac pòt pas tot díser?

  • 2
  • 0
ltrobat
29.

#28
" es indenegable que l'occitan o sab pas tot dire."
E donc, qui hasói, jo praube gús, entà ensenhar pendent 5 ans las matematicas, las sciéncias, la geografia, en occitan? Ua lenga que n'ac pòt pas tot díser?

  • 2
  • 0
Artur Arturvila
28.

Los linguistas s'enganan e enganan lo mond en far ua diferéncia entre parlars e lengas. La lenga mairau es totjorn un parlar, lo parlar es lenga, totjorn. Voler substituir un parlar per un autre parlar, estandard o non, es coma voler substituir una lenga per una autra lenga, va en contra de la diversitat linguistica. Los linguistas son complicis del linguicidisme. Van errats en distinguir parlar e lenga, una invencion calamitosa e enganaira de la"sciència" (?) linguistica. Serres, qui, urosament, èra pas linguista, s'enganava pas en afirmar que l'occitan o sabiá pas tot dire, Per exempel, sabem quitament pas se cal dire ibrid o ibrida. En francés o en espanhòu, an pas aquesta mena de dobte pr'amor an sabut dire lo mot dempuei sègles. Los occitans sabem pas dire lo mot. Sèrres aviá doncas rason, es indenegable que l'occitan o sab pas tot dire. .

  • 3
  • 15

Escriu un comentari sus aqueste article