CAPÇALERA PAIS INVISIBLE

Opinion

La variacion en sèria de las consonantas sibilantas

Presentacion
 
Las consonantas sibilantas rassemblan los sons [s z ʃ ʒ ts dz tʃ dʒ]. Fan pensar a de fiuladas. Coneisson de mutacions que s’agropan en sèrias.
 
En alfabet fonetic:
• Lo son [ʃ] val ‘sh’
• Lo son [ʒ] val la‘j’ gascona o catalana o francesa; tanben val la s auvernhata dins quasi.
• Lo son [j] val la ‘i’ occitana dins aiga, ièr.
• Lo son [c] sembla mai o mens ‘ty’.
• Lo son [ɟ] sembla mai o mens ‘dy’.
 
 
En vivaroalpenc e provençal
 
Dins cèrtas varietats de vivaroalpenc e de provençal (e en particular dins la koinè mistralenca), trobam aquestes fenomèns correlats entre eles.
 
ch pòt passar de [tʃ] a [ts].
 
pròche = prov. [ˈpʁɔtʃe] → [ˈpʁɔtse]
 
• En parallèl, j, g, tj, tg pòdon passar de [dʒ] a [dz].
 
jaune = prov. [ˈdʒawne] → [ˈdzawne]
argent = prov. [aʁˈdʒeⁿ] → [aʁˈdzɛⁿ]
viatjar = prov. [vjaˈdʒa] → [vjaˈdza]
viatge = prov. [ˈvjadʒe] → [ˈvjadze]
 
Aquestas evolucions son ja las pronóncias de basa en lemosin e auvernhat.
 
 
En lemosin
 
Dins cèrtas varietats de lemosin, trobam aquestes fenomèns correlats entre eles.
 
s, ss, ç, c pòdon passar de [s] a [ʃ].
 
sau [ˈsaw] → [ˈʃaw]
passar [paˈsa] → [paˈʃa]
servici [serˈvisi] → [ʃerˈviʃi]
leiçon [lejˈsu] → [lejˈʃu]
 
• En parallèl, z, s pòdon passar de [z] a [ʒ].
 
zòna [ˈzɔnɔ] → [ˈʒɔnɔ]
ròsa [ˈrɔzɔ] → [ˈrɔʒɔ]
 
• En parallèl, ch pòt passar de [ts] a [s].
 
pròche [ˈprɔtse] → [ˈprɔse]
chantar [tsaⁿˈta] → [saⁿˈta]
 
• En parallèl, j, g, tj, tg pòdon passar de [dz] a [z].
 
jaune [ˈdzawne] → [ˈzawne]
argent [arˈdzeⁿ] → [arˈzeⁿ]
viatjar [vjaˈdza] → [vjaˈza]
viatge [ˈvjadze] → [ˈvjaze]
 
 
En lengadocian
 
Dins cèrtas varietats de lengadocian, los grafèmas ch [tʃ], j [dʒ], g [dʒ] (davant e, i), tj [dʒ], tg [dʒ] (davant e, i), tz [dz], ps [ps/ts], cs [ks/ts], ts [ts] pòdon passar a una pronóncia uniforma: siá tot en [ts], siá tot en [tʃ].
 
 pronóncia estandard pronóncia en [ts]pronóncia en [tʃ]
pròche[ˈprɔtʃe][ˈprɔtse][ˈprɔtʃe]
fach[ˈfatʃ][ˈfats][ˈfatʃ]
jaune[ˈdʒawne][ˈtsawne][ˈtʃawne]
argent[arˈdʒen][arˈtsen][arˈtʃen]
viatjar[bjaˈdʒa][bjaˈtsa][bjaˈtʃa]
viatge[ˈbjadʒe][ˈbjatse][ˈbjatʃe]
dotze[ˈdudze][ˈdutse][ˈdutʃe]
còps[ˈkɔps, ˈkɔts][ˈkɔts][ˈkɔtʃ]
sacs[ˈsaks, ˈsats][ˈsats][ˈsatʃ]
polits[puˈlits][puˈlits][puˈlitʃ]
 
 
En sud-lengadocian (zòna Tolosa-Carcassona-Narbona-Pirenèus)
 
Lo sud-lengadocian a de variacions que lo sarran del gascon e del catalan.
 
j e g passan de [dʒ] a [ʒ].
 
jaune [ˈdʒawne] → [ˈʒawne]
roge [ˈrrudʒe] → [ˈrruʒe]
 
• Per contra tj e tg i mantenon ben la pronóncia [dʒ].
 
viatjar [bjaˈdʒa]
viatge [ˈbjadʒe]
 
iss après vocala passa de [js] a [jʃ] ‘ysh’. Se fa parier per -is en fin de mot e après vocala.
 
nàisser [ˈnajse] → [ˈnajʃe]
nais [ˈnajs] → [ˈnajʃ]
peis [ˈpejs] → [ˈpejʃ]
Fois [ˈfujs] → [ˈfujʃ]
foissenc [fujˈseŋk] → [fujˈʃeŋk]
 
 
En gascon
 
Dins cèrtas varietats de gascon, trobam aquestes fenomèns correlats entre eles.
 
ch pòt passar de [tʃ] a [c] ‘ty’.
 
chanca [ˈtʃaŋkɔ] → [ˈcaŋkə]
 
• En parallèl, tj e tg pòdon passar de [dʒ] a [ɟ] ‘dy’.
 
viatjar [bjaˈdʒa] → [bjaˈɟa]
viatge [ˈbjadʒe] → [ˈbjaɟə]
 
• En parallèl, j e g pòdon passar de [ʒ] a [j] ‘y’.
 
jòc [ˈʒɔk] → [ˈjɔk]
gojat [guˈʒat] → [guˈjat]
argent [arˈʒen] → [arˈjen]
 
 

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

Antòni
8.

La partiá sus lo Vivaroalpenc es incompleta. Cairassenc "maison" > [mej'ʒuŋ], "quaise" > ['kajʒe], etc. Lo fenòmen es decò ben espandit en Briançonés. Perqué lo restachar au Provençal alora que lo Vivaroalpenc es un dialèct diferent?

  • 0
  • 0
Didier
7.

A Tolosa, se ditz [bu'jatʃe], [bi'latʃe], [maj'natʃe]...

  • 0
  • 0
Gaby
6.

#4
Ops segur! Au temps per jo qu'èri pas bien revelhat coma l'òra ne'n temonha :D

  • 0
  • 0
Gaby
5.

#4
Ops segur! Au temps per jo qu'èri pas bien revelhat coma l'òra ne'n temonha :D

  • 0
  • 0
Bearnés Pau
4.

#1 En bearnés, "imatge" dab -tg-, que's pronóncia [iˈmadʒe] o [iˈmaɟə]

  • 4
  • 0

Escriu un comentari sus aqueste article