CAPÇALERA PAIS INVISIBLE

Opinion

’Chabatz d’entrar dins lo mond fascinant de l’aferèsi

Dins los tres dialèctes nòrd‑occitans (vivaroalpenc, auvernhat e lemosin) la a‑ iniciala pòt tombar de maniera facultativa, e solament dins certans mots. Aquel fenomèn s’apèla l’aferèsi. Una formula ben conegua de Lemosin illustra ben lo mecanisme: achabatz d’entrar’chabatz d’entrar.
 
L’aferèsi es sustot frequenta dins los quatre mots seguents que començan per (a)qu‑. Dins aquestes quatre mots, es pas necessari de remplaçar la a- tombaa per un apostròf.
 
vivaroalpencauvernhatlemosin
aquòquòaquòquòaquòquò
aquíquíaquíquíaquíquí
aquestequeste
aquestaquesta
aquestesquestes
aquestasquestas
aquestequeste
aquestaquesta
aquestesquestes
aquestasquestas
aquestequeste
aquestaquesta
aquestesquestes
aquestasquestas
aquelquel
aquelaquela
aquelesqueles
aquelasquelas
aquelquel
aquelaquela
aquelesqueles
aquelasquelas
aqueuqueu
aquelaquela
aquilhsquilhs
aquelasquelas
 
Dins los autres mots, l’aferèsi a un usatge mens intens, pus limitat, estilisticament pus marcat, e, donc, se nòta amb un apostròf () que remplaça la a‑ iniciala.
 
vivaroalpencauvernhatlemosin
aver’veraver’veraver’ver
achabar’chabarachabar’chabarachabar’chabar
assetar’setarassetar’setarassetar’setar
arribar’ribararribar’ribararribar’ribar
asegar’zegarasegar’zegarasegar’zegar
 
Dins lo tablèu precedent, òm pòt remarcar quauques detalhs ortografics.
 
— La sequéncia iniciala arr- s’escriu ’r- quand i a una aferèsi: arribar’ribar.
 
— La sequéncia iniciala ass- s’escriu ’s- quand i a una aferèsi: assetar’setar.
 
— La sequéncia iniciala as- s’escriu ’z- quand i a una aferèsi: asegar’zegar.
 
L’apostròf de l’aferèsi vòl una forma normala (). Val mai evitar l’apostròf inversat () que s’incrusta automaticament dins certans programaris de tractament de tèxt: chabatz dentrar, non pas chabatz dentrar.
 
Remarca — Aquestas règlas sus l’usatge o l’omission de l’apostròf venon dels obratges de codificacion dels dialèctes nòrd-occitans. Son formulaas dempuei los ans 1970. Fòrça autors las respèctan pas o las aplican de maniera inconsistenta.

L’espaci que separa dos mots se manten davant una aferèsi: volèm arribar volèm ’ribar. Val mai evitar d’escriure volèm’ribar sens espaci entre los mots.
 
En defòra del cas de l’aferèsi, dins los autres mots que coneisson un apostròf, si que chal suprimir l’espaci al costat de l’apostròf: l’aiga, d’estiu, pr’aquò (non pas l’ aiga, d’ estiu, pr’ aquò).
 
Atencion, fòrça mots que començan per a- an pas d’aferèsi: avion, atomic, alterar, analisi, Agen, Avinhon, Africa. Se ditz pas ’vion, ’tomic, ’lterar, ’nalisi, ’Gen, ’Vinhon, ’Frica.
 
Un interès de l’aferèsi es que dona mai de libertat per jogar amb lo nombre de pès dins un vèrs, en poesia. En pròsa, l’aferèsi es pas indispensabla.
 
Se per cas avètz un dobte, rèsta totjorn corrècte d’utilizar un mot amb a‑ iniciala e sens ges d’aferèsi. L’aferèsi es pas jamai obligatòria, dins ges de mot.
 
Seriá ideal que los bons diccionaris indiquèsson, amb precision, los mots qu’accèptan l’aferèsi.
 



abonar los amics de Jornalet

 



 

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

Domergue Sumien
13.

#12 Adieu Maime. Òc lo pòdes traduire, aviáu pas vist ton messatge. Mercé per ton apreciacion.

  • 1
  • 0
Maime Limòtges
12.

Adieu Domergue,

t'avias mandat un messatge per saubre si pòde far une revirada de ton article per lo blòg de mos escolans debutants (lor fau un blòg dau temps dau confinhament). L'as benleu pas vud d-enguera. Qu'es possible ?

Mercés! E mercés per tos articles!

  • 0
  • 0
Pèire
10.

#9 gUaire e non *goaire

  • 0
  • 0
Renaud
9.

#7 En gascon tanben, per l'aferèsi de ligason. Per exemple, "que parli d'aqueth òmi" que's dirà "que parli de'queth òmi" deu Medòc dinc a le vath biarnesa d'Aspa. Qu'es un trèit los neo-locutors ne hèn pas goaire e qu'es de dòu har. E's dit en lengadocian aquò ? "Parli de'quel òme ?"

  • 0
  • 0

Escriu un comentari sus aqueste article