CAPÇALERA PAIS INVISIBLE

Opinion

Ni lenga calc, ni distanciacion maximala: elògi de l’equilibri

Lo desvolopament d’una lenga minorizada demanda una dòsi rasonabla de restauracion per evitar d’influéncias excessivas de la lenga dominanta. Aqueu principi se deu aplicar amb prudéncia e en s’informant ben sus lei dorsiers. Es necite de cultivar la dignitat de la lenga, mai sens tombar dins lo purisme ridicul.
 
Pompeu Fabra faguèt ansin quand fixèt la nòrma dau catalan a partir de 1913.
 
— Restabliguèt en catalan de formas autenticas e encara vivas coma vaixell en luòc de l’espanholisme barco*.
 
— Mai tanben defendèt de formas catalanas autenticas coma medieval, e mai se quauquei catalanistas lei rebutavan perque èran similaras ai formas espanhòlas (en espanhòu medieval). Ansin Fabra s’opausèt a de formas absurdas coma mitg-eval* que venián de la distanciacion maximala còntra l’espanhòu.
 
— De còps Fabra acceptèt en catalan d’espanholismes ancians e enracinats coma preguntar “demandar” o senzill “simple” (en espanhòu preguntar, sencillo).
 
Loís Alibèrt seguiguèt aqueu principi quand fixèt la nòrma classica de l’occitan a partir de 1935.
 
— Assumiguèt la restauracion de formas ben atestadas en occitan modèrne coma cadieral (chadierau, cadierau), blau, particular, collègi, sénher, decidir, vacillar e evitèt de francismes inutils coma fautuelh*, blu*, particulier*, collètge*, mossur*, decidar*, vacilhar* (en francés fauteuil, bleu, particulier, collège, monsieur, décider, vaciller). O faguèt tanben dins lo domeni de la sintaxi: preconizèt la vòli seguir còntra lo francisme vòli la seguir* (en francés je veux la suivre).
 
— Pasmens Alibèrt sabiá equilibrar son trabalh e assumiguèt en parallèl l’acceptacion de francismes ancians en occitan coma jaune, palais, marchand (dau francés jaune, palais, marchand).
 
— E mai integrèt de francismes pus recents quand podián enriquir l’occitan coma obús e usina (en francés obus e usine).
 
La nòrma classica de l’occitan, donc, es realament luenh dau purisme. Es una nòrma moderada e equilibrada.
 
Ai aplicat tanben aqueste principi dins leis articles d’aquesta rubrica que teni dempuei 2012 dins Jornalet. Prepausèri aqueste principi, e mai, quand Jornalet me demandèt ajuda per installar un estil de redaccion. Donc es clar que Jornalet seguís una via moderada, ni calcada servilament sus lo francés, ni bèstiament antifrancesa.
 
Ai ja explicat lei causas amb fòrça clartat:
 
— Dins un article entitolat “De visions positivas sus la lenga francesa”, publicat dins Jornalet lo 18.9.2017.
 
— Dins un autre article, complementari, entitolat “Leis occitans devèm pas defendre lo francés”, lo 24.8.2015. Aqueu títol, que d’unei lo comprenguèron pas facilament, significa exactament: “demandi pas d’atacar ni d’asirar lo francés, de segur, per còntra expliqui que lo francés a pas de besonh deis occitans per se defendre perque es ja una lenga en excellenta santat; leis occitans deurián defendre puslèu l’occitan”.
 
Vaicí d’exemples de formas qu’ai presentadas ai legeires de Jornalet dempuei uech ans. Lei classi en doas colomnas. Dins la colomna de senèstra: de formas que conven de lei restaurar còntra l’influéncia dau francés. Dins la colomna de drecha: de formas que conven de lei defendre e que son fòrça legitimas en occitan, e mai se son pròchas dau francés. Ramenti aquesteis articles per illustrar coma se cèrca de cultivar un occitan rasonable e autentic. Ni lenga calc, ni distanciacion maximala.
 
Ni lenga calc...
(exemples de formas restauradas còntra l’influéncia excessiva dau francés)
...ni distanciacion maximala
(exemples de formas valablas e mai se semblan de formas francesas)
Bíblia, 3.1.2020ochanta = quatre vints, 25.3.2019
anniversari, Anna, 2.12.2019ancessor = ancèstre, 19.11.2018
ll e lh, 25.2.2019dròlle, dròlla, 10.12.2020
gn e nh, 21.1.2019placa, placar, placard, 24.6.2019
c, qu e ch, 14.1.2019baia, 31.12.2018
Medoc, 17.12.2018mage, lei Reis Mages, Marchion, 7.1.2019
Darth Vader en luòc de Dark Vador, 10.9.2018lapin, 3.12.2018
evoluir = evolucionar, 23.4.2018mòle, 10.6.2019
Jèsus, 25.12.2017ibrida, 20.5.2019
aisina, esplech, gatge, ustilh, 19.6.2017casinò, 8.10.2018
mot, 13.3.2017guepard, 1.10.2018
forma, 6.3.2017aubèrja, 24.9.2018
obligar, 19.12.2016inedit, 24.7.2018
-ir (vèrbs), 8.8.2016reüssir, 28.6.2018
-ia (accentuacion), 20.6.2016parquing, 4.6.2018
archipèla, 18.4.2016jaune, 19.3.2018
-tritz, 4.4.2016boquetin, 1.1.2018
tornado, 7.3.2016sandala/sàndola, 26.10.2017
ciutadanatge, 28.12.2015fotbòl, 20.3.2017
-ança, -ància, -ença, -éncia, 18.8.2015novèl/novèu/navèth, 7.11.2016
sénher en luòc de mossur*; òc en luòc de oei*, non en luòc de nani*, 4.5.2015simbòl en luòc de simbèu*, 31.10.2016
Léger, 6.4.2015auto, veitura..., 24.10.2016
 mòrga, 13.6.2016
 viste, 6.6.2016
 piramida, 19.10.2015
 difusar, 6.3.2015
etc.etc.
 
 
 
 
 
 abonar los amics de Jornalet

 

 
 
 
 
 

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

Isabèla
15.

#13 En nòrma classica segon Alibèrt: titular, popular, militar, triangular
(en nòrma mistralenca segon Mistral e Palai: titulari, populari, militari, trangulari --> son de francismes).

  • 1
  • 0
Clamenç
14.

#12 Titulari figura dins los diccionaris de Palai e Mistral.

Qualqu'un autre o qualqu'un d'autre ?? Cresi tanben que val mai dire en occitan qualqu'un mai e pas qualqu'un d'autre.

#11 Avètz rason. Cal destriar la persona que comença d'aprene la lenga e la que ten una responsabilitat dins la transmission de la lenga nòstra.
Pasmens, qualqu'un pòt èsser jove, parlar una polida lenga e respectar la fonologia istoricament fondada de l'occitan. N'i a d'aquelas personas e tan melhor!

  • 4
  • 0
Pèir
13.

#4 *titulari > titular

"Qualqu'un autre" es bon tanben

  • 0
  • 4
Ricard nautavila
12.

Ieu ma lenga mairala es lo francés parlat en Lengadòc dins la segonda mitat del sègle XX. E donc pronóncii pas las vogalas coma "cal" en francés, ni tanpauc en occitan (encara que siá subjècte a discussion, segon los saberuts, la distribucion de la 'e' enfin) e vau pas anar quèrre sai pas quantas justificacions tòrtas per dire que soi aquò o aiçò. I aguèt substitucion lingüistica, servitud volontària e involontària. Es aquò la vertat. E per ieu, i a pas luòc d'aver vergonha de parlar coma parlam, ni mai de terrorizar los neo locutors que parlan pas coma los que son nascuts dins un mond d'a fons occitanofòn a l'epoca de ma grand la bòrnia. D'alhors, aquò es sovent un mite personal e narcissic que sa tòca es de legitimar l'autoritat del saber "linguistic" pretendut d'aquel que parla o ben de lo consolar d'una nafra narcissica (o ma lenga, de qué t'an fach snif) que las donadas estatisticas e scientificas son pas sovent a favor dels mites identitaris (individuals e collectius) ...
Aquò dich, per ieu i a una diferéncia de las bèlas entre lo locutor "renaissentista" lambdà, e lo qu'a una pretencion de "professionalitat" (culturala, mediatica etc.) Soi per la generositat maximala amb lo primièr e la severitat maximala per lo segond, si que non es tot l'edifici (ja pas ben galhard) de nòstra cultura que s'enfonza dins l'accusacion de farlabica etc. Avèm un fum de collectatges, de donadas, de saber sus totas las formas de nòstra lenga, avèm de mond encara vius que ne sabon de causas, e un còp sortit de la nafra narcissica, e ben se cal metre au trabalh e tornar aprene "nòstra" lenga coma aprenèm l'anglés o l'espanhòl (en contèxte professional), es a dire amb lo mème seriós e la mèma exigéncia, emai se la resurreccion de la lenga del passat se pòt far esperar ...

  • 4
  • 1
Ricard nautavila
11.

#7 Per ieu es pas necite d'aver vergonha de pronónciar las vogalas diferentament de çò que se fasiá abans, ni d'anar quèrre de justificacions casuisticas dobtosas. Es normal, es l'encausa del processus de substitucion lingüistica. E mai, es improductiu d'accusar los locutors novèls de parlar pas coma los vièlhs de per abans per amor qu'es tot simplament impossible, la societat dins la qu'an viscut exista (existís lol) pas pus e una lenga es abans tot un fenomèn social (l'occitan èra tant una lenga de la carrièra qu'una lenga de l'ostal, aquò depend de las gents). Fau donc acceptar nòstre malsòrt e alluoga de plorinejar o de far lo fièr, partir, lo mai sovent, d'aquel francés tòrt (que d'unes que i a glorifican per amor qu'es pas que çò que son estats capables de servar de la Lenga) per tornar trobar una lenga occitana mai autentica. Aquò vòl dire, passada la nafra narcissica (o ma lenga, ma paura lenga blablabla) de s'èsser fait plumar per l'istòria, se metre au trabalh, e l'aprene amb tant de seriós coma se foguèsse una lenga estrangièra.

Per contra, avèm l'astre d'aver encara de mond que l'an coneguda aquela societat e que nos pòdon n'aprene un fum, de causas. Avèm d'enregistramens, de trabalhs dels mai serioses e de collectatges a la ne vòs aquí n'as. I a pas d'excusas. Puèi, s'avèm una volontat de professionalitat (educacion o comunicacion per exemple) aquela exigéncia es tras que necita, çò'm par, au risc de far pèrdre tota credibilitat a nòstra cultura e la valor de sa transmission (d'ont las accusacions de "farlabica" etc.) Se tota lenga de cultura es de farlabica, i a de farlabicas exigentas e d'autras mens...

  • 1
  • 0

Escriu un comentari sus aqueste article