CAPÇALERA PAIS INVISIBLE

Opinion

L’arma (l’anma, l’ànima) e l’èime

L’arma, quand significa “la part immateriala de l’uman”, coneis las formas arma o anma o ànima que venon totas del latin anima (amb l’accent tonic sus la primièra a‑).
 
La forma arma es la mai comuna. Se coneis dins totes los dialèctes modèrnes de nòstra lenga segon lo diccionari etimologic FEW (24:581), levat en niçard ont se ditz solament ànima. Alibèrt promòu la forma arma dins son diccionari, es la forma mai abituala dins l’usatge occitanista modèrne en grafia classica, donc es ben la forma estandard per defaut.
 
La forma anma es tanben fòrça anciana, remonta a l’occitan medieval segon lo FEW e se tròba dins pro de dialèctes, levat en niçard. Dins anma, la sequéncia nm se pronóncia [mm] o [ⁿm] o eventualament [m] segon los dialèctes. De parlars gascons pòdon oscillar entre anma e amna. Alibèrt emplega pas la forma anma mas d’autres bons autors l’utilizan. Donc anma es una forma legitima, en tot cas, dins los usatges non estandards. Ara, una question se pausa: se pòt integrar anma en occitan estandard coma un doblet acceptable d’arma?
 
La forma ama* (escricha ama* o amo* o ame* segon las grafias) es un francisme que ven del francés âme, segon lo FEW, e i a pas cap de rason de l’encoratjar. L’usatge mistralenc utiliza amo* malaürosament. Aquel tipe apareguèt solament al sègle 16. I a d’autors que pensan qu’una forma prononciada [ˈamɔ, ˈama, ˈamə...], e mai s’es un francisme, se poiriá tolerar a condicion de la transcriure anma en luòc de ama*.
 
La forma ànima ocupa tot l’usatge en niçard. Es ben autentica dins nòstra lenga. Se limita pas al niçard. Se tròba tanben, de manièra ocasionala, jos las formas ànima o anima en vivaroalpenc e jos las formas anima o amina en gascon. E mai es atestada en occitan ancian. Lo catalan, coma lo niçard, a adoptat l’usatge d’ànima. Aquela forma ànima es influenciada per l’usatge del mot latin anima que s’ausissiá sovent dins la vida religiosa tradicionala, quand lo latin èra la lenga del culte. La forma italiana, anima, benlèu s’es aponduda al latin anima per influenciar lo niçard modèrne. Mas aquò afeblís pas l’occitanitat del mot ànima.
 
Es frequenta e tradicionala l’omofonia entre lo mot arma (“part immateriala de l’uman”) e l’autre mot arma (“instrument d’ataca o de defensa”). Aqueles dos mots an d’originas diferentas e de senses diferents, s’emplegan dins de contèxtes distints, donc lor omofonia pausa pas de problèma. Un fum de parlars occitans modèrnes e populars contunhan d’utilizar aqueles dos omofòns sens cap de dificultat. Es admissible de voler far una diferenciacion de forma entre anma e arma, mas es pas indispensable. Lo niçard e lo catalan, ça que la, eles, an ben installat una diferenciacion entre ànima e arma.
 
L’èime es un mot totalament diferent que significa “jutjament, opinion, discerniment, rason”. Qualques occitanistas utilizan abusivament lo mot èime en li donant lo sens erronèu d’arma o anma o ànima (“part immateriala de l’uman”).
 
 
 
abonar los amics de Jornalet
 
 

 

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris


I a pas cap de comentari

Escriu un comentari sus aqueste article