De temps en quan que’ns arribava de Provença un libe de Pèire Pessamessa. L’escrivan, vadut a Marselha en 1931 e mort tot recentament, qu’aurà hèit ua bèra passejada capvath la literatura nòsta. Exemple dab lo son obratge, sortit detz ans a, Viatge au fons de la mitologia. Represa d’ua presentacion pareishuda en 2008 dens lo defunt jornau La Setmana.

Au miei deus ans 1950 que publicava dejà poesias e pròsa dens l’entorn lavetz confidenciau deus defensors de la lenga e de la cultura occitanas. Longtemps installat com ostalèr au còr de Leberon, a Buòus dont estó lo maire, dens lo país d’Ate (departament de Vauclusa), aqueth esprit trufandèr sabè manejar lo calam. Aquò m’agradava e me platz totjamei: ua lenga simpla, mes tostemps formulas plan viradas,  expressions que saben chacar o hissar. Deu brut, deu bon, deu plasent.
 
Probable, e’m pensi, que la màger partida deu lectorat occitan l’a descobèrt mercés a la colleccion “Atots” de l’IEO d’un còp èra, dab De fuòc amb de cendre  (1973), un roman en tres volums inspirat de l’aventura de soldats perduts, la de joens provençaus reialistas, enganats per la propaganda, qui s’engatjèren en 1941 o 1942 dens l’LVF, daubuns passats arron dens la division SS “Carlesmanhe”… Mes Pessamessa a tanben publicat un heish d’autas òbras e publicat hòrt d’articles barrejats dens revistas o la premsa occitana. De temps en temps que legem las soas presas de posicion on aima plan anar a contrabriu de quauques idèas recebudas.
 
En 2008, que pareishó donc lo son roman Viatge au fons de la mitologia.  L’escrivan imagina, au començament d’aqueths ans 2000, qu’ua operacion audaciosa li permet de remontar lo temps. E donc, que viatja capvath los atges ancians on se formava la lenga occitana e que nos hè costejar personatges celèbres qui apartienen un chic a la nòsta mitologia nacionau “miejornau”.
 
Atau, dens l’empèri carlin passablaments esbrigalhat après lo Tractat de Verdun, en 843, que’s tròba au miei d’ua petita comunautat d’artigaires. La d’un cèrt “Ildefons”… Lo plan denomenat, se gausan díser, pr’amor que treitina lanas e bòscs per produsir segle, hroment e espeuta (ua mena de blat). Que començan lavetz de parlar quauquarren qui n’es pas mei lo latin, evidentament. Aürosament que Pessamessa parla l’occitan e a hèit bons estudis classics dab latin e alemand! Que pòt compréner aqueras gents estranhas qu’ensajan de subervíver dens un monde dangerós, un sègle abans la gran paur de l’An Mila… Lo nòste provençau qu’a tanben ua solida cultura religiosa e, donc, dab los caperans o los monges —los erudits de l’epòca— qu’a conversacions hòrt interessantas.
 
Arron, en s’engulhant dens un caminòt discret capvath un bosquet o ua coma, o lavetz en tombar dens un avenc deu causse, l’autor càmbia de temps. Dab eth, lo legidor que’s passeja  hens Lengadòc e Catalonha au temps deus trobadors e de l’amor cortés, mentre que miaça la crotzada deu rei de França entà sosméter lo Comtat de Tolosa. Après, que’u tròban un chic en Gasconha, deu costat de Nebosan e de Comenge...
 
En un bèth saut hens lo temps que’s torna reportat en 1868, quan los provençaus los mei celèbres deu temps –Frederic Mistrau en cap e quauques felibres– son arcuelhuts a Barcelona dab tots los aunors per ua sesilha deus famós Jòcs Floraus. La capitala catalana qu’es lavetz completament transformada, modernizada, mercés aus trabalhs d’espandiment (lo famós Eixample, traucat per la Diagonal e lo Passeig de Gràcia) de l’engenhaire-urbanista Cerdà (eth tanben Ildefons de son petit nom).
 
N’es benlèu pas inutil de precizar que Pèire Pessamessa èra, per aqueth costat deus Pirenèus, lo president deu CAÒC (Comitat d’Afrairament Occitano-Catalan). Que coneishèva hòrt plan e la lenga e l’istòria e la màger part de las comarcas, de Rosselhon a Llobregat, de Penedès a Ribagorça .
 
L’autor, qu’es tanben çò de plasent dens l’obratge, que hè remarcas, reflexions sovent trufandèras e distanciadas, sus los nòstes temps de uei… Tot que s’acaba dens ua mena de tèrratrem dens ua botiga Relay de la gara de Montpelhèr… Qu’aurè benlèu podut causir la de Perpinhan: aquò que’s seré passat atau au “centre deu Monde”…
 
 
 
 
Joan Jacmes Fénié
 
 
 
 

---

PESSAMESSA, Pèire. Viatge au fons de la mitologia. IEO Edicions, colleccion Atots, 2008, 182 paginas. 12,50 èuros.