Actualitats
“Era soca de Nadau”: lo cachafuòc aranés
Les alucarà uèi un còp de mai la soca de Nadal
Lo vilatge de Les (Val d’Aran) alucarà uèi lo cachafuòc, que lai se nomena soca de Nadal o soca de Nadau. Un còp de mai, ongan, los estatjants de Les remembran aquela tradicion occitana que bèl temps a se fasiá dins totes los ostals. La soca s’aluca a 19h; e après la messa del pol, o missa deth poth, a mièjanuèch, las gents del vilatge manjaràn de chocolat e cantaràn de nadalets a l’entorn del cachafuòc, que se tendrà alucat fins a l’An Nòu.
Lo cònsol de Les, Emilio Medan, expliquèt a Jornalet qu’ancianament, “eth pair-sénher dera casa escuelhie ua soca de casse que se sauvaue tot er an en casa entà èster cremada era net de Nadau. Aquera tradicion se perdec quan es humenèges des cases vengueren mès petites e ja non an lòc entà troncs tan grani”. Medan apondèt qu’a l’entorn d’aquela tradicion s’apelava tota sòrta de bonaürs e quitament “es hemnes invocauen era fertilitat en tot montar sus era soca e tocar-la damb es parts intimes”.
Aquela tradicion se recuperèt a Les fa 14 ans, quand l’actual cap de la cultura del Conselh General d’Aran, Jèp de Montoya, èra a la comuna de Les.
Precisament Jèp de Montoya desvelèt a Jornalet mai d’informacions sus aquela tradicion ancestrala, fòrça semblabla a la que se fa per tota Occitània: “abans deth solstici d’iuèrn se netejauen es humenèges, e damb eth nau larèr net se cremaue era soca de Nadau en tot cambiar de cicle. Eth solstici d’iuèrn ei eth cap d’an lunar, e calie mantier era soca alugada enquiath cap d’an solar”. Segon Montoya es pas gaire complicat de manténer aquel fuòc alucat tantes jorns: “eth huec deth Haro —peth solstici d’estiu— ei mès d’ahlama, deth temps qu’eth dera soca de Nadau —peth solstici d’iuèrn— ei mès de brasa e de caliu”.
Montoya expliquèt tanben “qu’eth cap de casa escuelhie era part baisha d’un tronc miei enterrada entà qu’aguesse era esséncia dera Natura. Un còp assecada pendent tot er an, se cremaue era net de Nadau en tot hèr-i damb era destrau ua crotz, o tantes crotzes coma membres auie era familha”.
A l’ora d’ara, la fèsta que se celèbra a Les es una cremada publica de la soca de Nadal sus la plaça. “Hèm aguesta hèsta damb era vista metuda enes esséncies tradicionaus mès en tot crear quauquarren de nau”, çò apondèt Montoya en tot explicar que segon la tradicion actuala, alucan lo cachafuòc quora un parelh celèbra sos 25 ans de maridatge o quora de nòvis se son maridats dins l’an.
Pastorala de “Nadau”
La glèisa de Les aculhiguèt tanben ongan la Pastorala de Nadal, lo 13 de decembre passat, amb la participacion, entre divèrses musicians, de Joan de Nadau.
Lo cònsol de Les, Emilio Medan, expliquèt a Jornalet qu’ancianament, “eth pair-sénher dera casa escuelhie ua soca de casse que se sauvaue tot er an en casa entà èster cremada era net de Nadau. Aquera tradicion se perdec quan es humenèges des cases vengueren mès petites e ja non an lòc entà troncs tan grani”. Medan apondèt qu’a l’entorn d’aquela tradicion s’apelava tota sòrta de bonaürs e quitament “es hemnes invocauen era fertilitat en tot montar sus era soca e tocar-la damb es parts intimes”.
Aquela tradicion se recuperèt a Les fa 14 ans, quand l’actual cap de la cultura del Conselh General d’Aran, Jèp de Montoya, èra a la comuna de Les.
Precisament Jèp de Montoya desvelèt a Jornalet mai d’informacions sus aquela tradicion ancestrala, fòrça semblabla a la que se fa per tota Occitània: “abans deth solstici d’iuèrn se netejauen es humenèges, e damb eth nau larèr net se cremaue era soca de Nadau en tot cambiar de cicle. Eth solstici d’iuèrn ei eth cap d’an lunar, e calie mantier era soca alugada enquiath cap d’an solar”. Segon Montoya es pas gaire complicat de manténer aquel fuòc alucat tantes jorns: “eth huec deth Haro —peth solstici d’estiu— ei mès d’ahlama, deth temps qu’eth dera soca de Nadau —peth solstici d’iuèrn— ei mès de brasa e de caliu”.
Montoya expliquèt tanben “qu’eth cap de casa escuelhie era part baisha d’un tronc miei enterrada entà qu’aguesse era esséncia dera Natura. Un còp assecada pendent tot er an, se cremaue era net de Nadau en tot hèr-i damb era destrau ua crotz, o tantes crotzes coma membres auie era familha”.
A l’ora d’ara, la fèsta que se celèbra a Les es una cremada publica de la soca de Nadal sus la plaça. “Hèm aguesta hèsta damb era vista metuda enes esséncies tradicionaus mès en tot crear quauquarren de nau”, çò apondèt Montoya en tot explicar que segon la tradicion actuala, alucan lo cachafuòc quora un parelh celèbra sos 25 ans de maridatge o quora de nòvis se son maridats dins l’an.
Pastorala de “Nadau”
La glèisa de Les aculhiguèt tanben ongan la Pastorala de Nadal, lo 13 de decembre passat, amb la participacion, entre divèrses musicians, de Joan de Nadau.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
A Mallorca a 'era soca de Nadau' ley deym 'es tió de Nadal' y era una antiga tradició mallorquina cremá un bon tió es vespre de Nadal. Axò ês un fragment de 'Nadal', d'En Jordi des Recó, avon s'esplica aquesta costum.
- No y fá un salistre que pêla, pero amb una lluna que pareix de dia.
- Per axò he cercat un bon tió de Nadal per fé aná sa cuyna calenta.
- Mon pare, que Déu ténga, s'enfadaba mes si no veya tal vesper còm à nit un bon tió ensês.
- Ell, es padrí, tenia unes còses. Axí mateix podiam passá sense.
- Però no hey passarem aquí mentres Déu me don vida y salut, ( torná dí l'amo còm à picat d'araña.) Y amb tò solemne y eloquent continuá:
- Aquexes costums que mos dexáren còm à prenda de pujat prèu es nòstros pares, y que mos aficaren ses nostres mares dins es còr amb sa llét que mos davan mamá; aquexes costums tan cristianes, tan pures, tan senzilles que de cada dia desaperexen de dins Mallorca y que tant les malavetjam esvahí aquets marxandos sense panera que mos volen doná figues per llanternes, que no se saben torcá es moch y pretenen tant de canmes primes; aquexas costums còm deya, no será l'amo de Son Palé que los fassa fe uy, ni permetrá que may dins ca-séua en lo mes petit déxan de complirsê. Axò no vòl dí que si un no crema tió de Nadal, ja l'haja feta còm en Parreta; però derrera ses còses petit es venen ses gròsses y molts de pochs arriben a fé un molt.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari