Las negociacions per resòlver la situacion politica de Canaquia an finit sens acòrdi. Lo ministre francés de l’otramar, Manuel Valls, a reconegut que la reünion de tres jorns tenguda a Déva a pas capitat a sarrar las posicions entre independentistas e unionistas. L’archipèla se ten encalhat e s’encamina devèrs d’eleccions provincialas de naut risc abans lo 30 de novembre.

“Non s’es pas pogut aténher cap de consens”, çò a declarat de Vals a Nouméa, après las reünions que cercavan de desblocar un procès encalhat dempuèi lo referendum de decembre de 2021 que los independentistas reconeisson pas. I ganhèt alavetz lo “non” per l’independéncia, mas amb una participacion plan bassa a causa del dòl dels canacs per la covid. La manca d’acòrdi institucional derivèt en mai de 2024 en grèus rambalhs, amb catòrze mòrts.

Un dels ponches clau del desacòrdi es que l’Assemblada Nacionala francesa, a París, decidiguèt d’autrejar mai de dreches de vòte als colons de l’archipèla, çò qu’indignèt la comunautat canaca.

Pendent las negociacions d’aquestes jorns, s’es presentat doas proposicions: l’una de Valls, que prepausava una sobeiranetat partejada amb França, amb dobla nacionalitat, e un transferiment immediat de las competéncias, refusada pels unionistas coma “una independéncia amagada”; e l’autra dels unionistas, que prepausava un modèl federal amb mai d’autonomia per las províncias, vista pel govèrn coma una particion de facto. Cap de las doas proposicions a pas obtengut lo consens.

Malgrat la decepcion, los independentistas creson que cal contunhar lo dialòg. “Avèm pas cap d’autra causida que lo dialòg”, çò a dich Emmanuel Tjibaou, de l’Union Caledoniana, que revendica tornarmai lo drech d’autodeterminacion e la sobeiranetat plena.

Cossí que siá, la negociacion a permés de reprene lo dialòg entre las doas parts e s’es trobat qualques ponches de convergéncia coma lo refortiment legislatiu de l’assemblada canaca e la diplomacia pròpria, segon Valls. Totun, lo govèrn francés prevei de convocar las eleccions amb lo recensament actual, çò qu’aviva las tensions. Ara, Valls anóncia un comitat de seguiment e crida a evitar las violéncias.

[4/9] Cela a permis, c'était déjà une avancée majeure, que tout le monde soit autour de la table pas seulement pour discuter mais pour négocier.

Deux projets ont été examinés en profondeur. Ancré dans la Constitution française, notre proposition d'une souveraineté avec la France

— Ministère des Outre-mer (@outremer_gouv) May 8, 2025