Opinion
Occitània Liura! #01 - Desliurar los rets occitans
La benvenguda dins ‘quela novèla cronica que vai parlar dau brave monde dau logiciau liure (e per de que quo-es quicòm de franc utile per le movament occitan e los movaments regionalistes en generau).
Per le monde que sabon pas, un logiciau liure, en oposicion embei un logiciau proprietare, quo-es un logiciau qu’es:
Pro, pense qu’avètz comprés. E dònc qun rapòrt embei le movament regionalista?
E ben, n-i a pas lòngtemps, per çò que nosautres auvernhats sèm un pòble totjorn en avança sobre los autres, avèm lançat una associacion, que se sòna PASCALNET, per desvelopar daus rets sociaus liure, federats e locaus en Auvèrnhe. La botada en mai dau mot “locau” z-es franc importanta. Per çò que podètz èsser sobre una instança federativa e liure mas qu’es per daus km de vos. Aquí avèm una instança qu’es gerada per dau monde dau caire, embei los besonhs dau caire, e democratica (important maitot, que sèm en associacion). Quo-es literalament de la democracia numerica locala qu’implica los ciutadans dau caire, çò que nosautres, regionalistes, volèm.
E coma le monde numerica z-es franc important dins nòstras vidas annuèit, pensatz ben que podèm pas z-o laissar entre las mans d’entrepresas capitalistas americanas (o francesas, chinèsas, europeanas... quo-es parelh), e que val mèlhs de l’avèr entre nòstras mans, d’un biais locau e democratic!
Quo-es embei aquel biais de pensar qu’ai lançat pascalnet.eu en Auvèrnhe, per los auvernhats, e qu’avèm botat per començar una instança dau protocòl Matrix, un protocòl de messatjaria instantada, un pauc equivalent per Discord, e sobretot que pòt comunicar embei d’autres sistèmas de messatjaria (per exemple avèm liam le discord occitanista Nòstre País, embei “#nostre-pais:pascalnet.eu”, son miralh sobre Matrix.
Mon iniciativa z-es pas mas per los auvernhats, mas z-es maitot una invitacion per los autres occitans, de Provença, Lemosin, Roergue... e totas los pòbles dau monde, de faire parelh! Creatz vòstra associacion o jonhatz ne’n i-una pas luenh si exista dejà per faire tornar un internet locau e democratica! Podèm botar los capitalistes e los centralistes en defòra de nòstre país au mens per internet, e d’un biais pacific en mai!
Vequí le sit dau collectiu CHATONS, un collectiu de rets liures e federats, que son classats per geografia per aquesta paja: https://www.chatons.org/search/near-me
Esitatz pas de cherchar una associacion pròcha e de botar un pauc d’occitanisme dedins!
E per chabar, si volètz parlar embei iu, sabètz que sèi sobre Mastodon: maelauvernha@occitania.social e Matrix: @prwalterbulbazor:pascalnet.eu!
A mai veire, per l’article d’Occitània Liure que ven.
Per le monde que sabon pas, un logiciau liure, en oposicion embei un logiciau proprietare, quo-es un logiciau qu’es:
— LIBERTAT 0: La libertat de faire marchar le programa coma volètz, per l’usatge que volètz;
— LIBERTAT 1: La libertat d’estudiar le biais de marchar dau programa, e de z-o modifiar per qu’òbra vòstras òbras informaticas coma volètz; l’accès au còde fònt z-es dònc una condicion obligatòra;
— LIBERTAT 2: La libertat de tornar distribuar de las copiadas e dònc d’ajudar los autres;
— LIBERTAT 3: La libertat de distribuar las autras copiadas de vòstras versions modifiadas; en fasant quo, balhatz per tota la comunautat una possibilitat de profeitar de vòstres chanjaments; l’accès au còde fònt z-es dònc una condicion obligatòra.
— LIBERTAT 1: La libertat d’estudiar le biais de marchar dau programa, e de z-o modifiar per qu’òbra vòstras òbras informaticas coma volètz; l’accès au còde fònt z-es dònc una condicion obligatòra;
— LIBERTAT 2: La libertat de tornar distribuar de las copiadas e dònc d’ajudar los autres;
— LIBERTAT 3: La libertat de distribuar las autras copiadas de vòstras versions modifiadas; en fasant quo, balhatz per tota la comunautat una possibilitat de profeitar de vòstres chanjaments; l’accès au còde fònt z-es dònc una condicion obligatòra.
Avora que sèm clars, pòde vos explicar le principi de federacion.
Fau saber que la majoritat daus servicis en linha qu’utilizètz son centralizats. Per exemple, Facebook z-es centralizat. n-I a una sola entrepresa que ten Facebook, e totas los servidors fan virar le ret son tenguts per Meta, entrepresa americana (mèsma si n-i a daus servidors sobre tot los continents). Tot es centralizat per Facebook (coma l’Estat francés e la majoritat dau servici public), e dònc tot despend dau biais de veire american e capitalista de Facebook. E si sètz pas d’accòrdi, avètz pas ren de dire, per çò qu’avètz signat las condicions d’utilizacion.
En oposicion, exista los servicis federats. Un exemple franc conegut, quo-es le mèl. Carculèm pas pro que le principi dau mèl z-es geniau. z-O avèm obledat, sobretot dempuèi que Google arribèt embei GMail. Totas los mèls pòdon comunicar entre ilhs, mèsma si son pas dau mèsme servidor, mèsma si son pas tenguts per la mèsma entrepresa, associacion, organizacion, persona. Un mariona63@zaclys.org pòt comunicar embei un michèl@gmail.com sens gis de problèma. E si sètz pas content de vòstre servici mèl, e ben quo-es possible de ne’n chanjar! Alòra que podètz pas chanjar de fornissaire embei Facebook, o Whatsapp, Discord, Twitter...
Mas imaginatz un pauc si podètz...
Imaginatz un internet de las annadas 90 mas embei la tecnologia d’annuèit. Un internet enquèra pur de totas las entrepresas capitalistas, un internet un pauc sauvatge e fait per dau monde independant. Un vrai ret, sens centralizacion coma annuèit, mas embei la tecnologia e l’aisament d’annuèit.
Quo-es possible.
La benvenguda dins le Fediverse e le monde dau ret liure e federat en generau!
Quo marcha coma le protocòl mèl dins sa structura, mas embei per exemple un ret sociau, o una messatjaria instantanada, un cloud, tot çò que volètz...
Per exemple, n-i a pauc de temps, l’IEA botèt occitania.social, una instança de Mastodon, un equivalent per Twitter. E dònc me creèi un còmpte sobre quo, maelauvernha@occitania.social, e dempuèi pòde evidament comunicar embei le monde d’occitania.social, mas maitot embei las autras instanças de Mastodon, coma mastodon.chapril.fr, e mèsma, pòde comunicar embei le monde qu’utilizan Peertube (eq Youtube), Friendica (eq Facebook), e totas las instanças qu’utilizan le protocòl “ActivityPub”, un protocòl de comunicacion dobèrt entre instanças dau Fediverse, coma le mèl exista per le corrièl electronica! E occitania.social z-es pas tengut per Mastodon (de tot biais quo-es pas una organizacion, mas un nom de logiciau, coma GIMP per exemple), mas ben per l’IEA, que ten tot los dreits dessobre. E dònc si m’agrada pas l’occitania.social (per exemple, n-i a tròp de monde que parlan patoés, ame pas le patoés, m’agrada mas le francés de la Republica), pòde chanjar e totjorn demorar dins le Fediverse, coma chanje de mèl!
Fau saber que la majoritat daus servicis en linha qu’utilizètz son centralizats. Per exemple, Facebook z-es centralizat. n-I a una sola entrepresa que ten Facebook, e totas los servidors fan virar le ret son tenguts per Meta, entrepresa americana (mèsma si n-i a daus servidors sobre tot los continents). Tot es centralizat per Facebook (coma l’Estat francés e la majoritat dau servici public), e dònc tot despend dau biais de veire american e capitalista de Facebook. E si sètz pas d’accòrdi, avètz pas ren de dire, per çò qu’avètz signat las condicions d’utilizacion.
En oposicion, exista los servicis federats. Un exemple franc conegut, quo-es le mèl. Carculèm pas pro que le principi dau mèl z-es geniau. z-O avèm obledat, sobretot dempuèi que Google arribèt embei GMail. Totas los mèls pòdon comunicar entre ilhs, mèsma si son pas dau mèsme servidor, mèsma si son pas tenguts per la mèsma entrepresa, associacion, organizacion, persona. Un mariona63@zaclys.org pòt comunicar embei un michèl@gmail.com sens gis de problèma. E si sètz pas content de vòstre servici mèl, e ben quo-es possible de ne’n chanjar! Alòra que podètz pas chanjar de fornissaire embei Facebook, o Whatsapp, Discord, Twitter...
Mas imaginatz un pauc si podètz...
Imaginatz un internet de las annadas 90 mas embei la tecnologia d’annuèit. Un internet enquèra pur de totas las entrepresas capitalistas, un internet un pauc sauvatge e fait per dau monde independant. Un vrai ret, sens centralizacion coma annuèit, mas embei la tecnologia e l’aisament d’annuèit.
Quo-es possible.
La benvenguda dins le Fediverse e le monde dau ret liure e federat en generau!
Quo marcha coma le protocòl mèl dins sa structura, mas embei per exemple un ret sociau, o una messatjaria instantanada, un cloud, tot çò que volètz...
Per exemple, n-i a pauc de temps, l’IEA botèt occitania.social, una instança de Mastodon, un equivalent per Twitter. E dònc me creèi un còmpte sobre quo, maelauvernha@occitania.social, e dempuèi pòde evidament comunicar embei le monde d’occitania.social, mas maitot embei las autras instanças de Mastodon, coma mastodon.chapril.fr, e mèsma, pòde comunicar embei le monde qu’utilizan Peertube (eq Youtube), Friendica (eq Facebook), e totas las instanças qu’utilizan le protocòl “ActivityPub”, un protocòl de comunicacion dobèrt entre instanças dau Fediverse, coma le mèl exista per le corrièl electronica! E occitania.social z-es pas tengut per Mastodon (de tot biais quo-es pas una organizacion, mas un nom de logiciau, coma GIMP per exemple), mas ben per l’IEA, que ten tot los dreits dessobre. E dònc si m’agrada pas l’occitania.social (per exemple, n-i a tròp de monde que parlan patoés, ame pas le patoés, m’agrada mas le francés de la Republica), pòde chanjar e totjorn demorar dins le Fediverse, coma chanje de mèl!
Pro, pense qu’avètz comprés. E dònc qun rapòrt embei le movament regionalista?
E ben, n-i a pas lòngtemps, per çò que nosautres auvernhats sèm un pòble totjorn en avança sobre los autres, avèm lançat una associacion, que se sòna PASCALNET, per desvelopar daus rets sociaus liure, federats e locaus en Auvèrnhe. La botada en mai dau mot “locau” z-es franc importanta. Per çò que podètz èsser sobre una instança federativa e liure mas qu’es per daus km de vos. Aquí avèm una instança qu’es gerada per dau monde dau caire, embei los besonhs dau caire, e democratica (important maitot, que sèm en associacion). Quo-es literalament de la democracia numerica locala qu’implica los ciutadans dau caire, çò que nosautres, regionalistes, volèm.
E coma le monde numerica z-es franc important dins nòstras vidas annuèit, pensatz ben que podèm pas z-o laissar entre las mans d’entrepresas capitalistas americanas (o francesas, chinèsas, europeanas... quo-es parelh), e que val mèlhs de l’avèr entre nòstras mans, d’un biais locau e democratic!
Quo-es embei aquel biais de pensar qu’ai lançat pascalnet.eu en Auvèrnhe, per los auvernhats, e qu’avèm botat per començar una instança dau protocòl Matrix, un protocòl de messatjaria instantada, un pauc equivalent per Discord, e sobretot que pòt comunicar embei d’autres sistèmas de messatjaria (per exemple avèm liam le discord occitanista Nòstre País, embei “#nostre-pais:pascalnet.eu”, son miralh sobre Matrix.
Mon iniciativa z-es pas mas per los auvernhats, mas z-es maitot una invitacion per los autres occitans, de Provença, Lemosin, Roergue... e totas los pòbles dau monde, de faire parelh! Creatz vòstra associacion o jonhatz ne’n i-una pas luenh si exista dejà per faire tornar un internet locau e democratica! Podèm botar los capitalistes e los centralistes en defòra de nòstre país au mens per internet, e d’un biais pacific en mai!
Vequí le sit dau collectiu CHATONS, un collectiu de rets liures e federats, que son classats per geografia per aquesta paja: https://www.chatons.org/search/near-me
Esitatz pas de cherchar una associacion pròcha e de botar un pauc d’occitanisme dedins!
E per chabar, si volètz parlar embei iu, sabètz que sèi sobre Mastodon: maelauvernha@occitania.social e Matrix: @prwalterbulbazor:pascalnet.eu!
A mai veire, per l’article d’Occitània Liure que ven.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#4 Mercés ! E puèi de tot biais, tot los logiciaus propausant la linga (o que pòdon) son... daus logiciaus liures
Felicitacions pels esfòrces de vulgarizacion ! Explicar la descentralizacion + fedivèrs e presentar lo collectiu CHATONS es un brave tròç.
Res serà pas pro per la lenga, mas cal ben començar de 0 a un moment. Soi pas d’acòrdi tocant la vida vidanta, personalament ma vida numerica es en occitan, al meu ordenador vivi la plenitud lingüistica. E se un logicial es pas encara en OC, meti las mans sul clavièr e zo mandi una contribucion. Es una causida personala de far o pas d'esfòrces per s'equipar de logicials que prepausan la lenga.
#2 Òc-es ? Per surat que quo-es pas mas quo que vai tornar la linga. Mas quo-es pas le propòs de l'article, qun rappòrt ? De tot biais n-i a pas i-una solucion miracla per tornar la linga, mas de nombrósas chausas. E pense que quo ne'n ai i-una au meitant d'un polhon.
Es plan polit, mas aquò serà pas pro per tornar menar la lenga dins la vida vidanta... ailàs.
Tu vas super loin, Gaby....
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari