L'editorial indica "La lei de 2021 que consacra la generalizacion de l’ensenhament de las lengas s’es pas desvolopada per manca de ressorsas". Òm poiriá ajustar, per dire de contextualizar lo problèma que "L'ensenhament de qué que siá s'es pas desvolopat per manca de ressorsas".

Se rasonam sus un plan teoric, per un espaci geopolitic donat que seriá multilenga (coma çò que nos dison "Réplique française"), a budjècte educatiu donat e fixe (e non pas a mand de demesir d'an en an) un país aital que voldriá realament bastir una politica multiculturala qu'encara non existissiá fins alara deuriá ajustar matematicament mejans financièrs novèls aquí ont encara non n'aviá fins alara, non ?

Cossí, lei Molac o non, podèm èsser pro ninòis per creire encara qu'en contèxte internacional neoliberal, pòsca créisser un budjècte d'estat liberal (liberal al sense de Milton Friedman, s'entend) per qué que siá mai que la defensa militara e/o policièra dels interèsses borgeses ?

En planisfèra neoliberala, un budjècte d'estat non pòt que baissar.

La linha politica internacionala (valent a dire impausada d'autoritat e sense discutida possibla per las bancas privadas internacionalas que cada estat del mond li son mai o mens endeutats) es de far sempre mai baissar los budjèctes d'estats. Concrètament, aquò significa qu'un projècte politic que demandariá mai d'intervencion de la part de l'estat es vengut fatalament utopic, a l'ora d'ara.

Non parli aquí d'una revolucion d'un biais POUM e CNT/FAI, coma en Espanha, Catalonha e Euskadi republicanas de 1936 a 1939. Non parli tanpauc capitalisme d'estat, coma los qu'impausèron d'autoritat a lors pòbles someses e subrespleitats las governanças pretendudas comunistas. Non non. Parli simplament d'un projècte « light », « un projet socialiste à la française », coma lo de F. Hollande (sabètz « mon ennemi, c'est la Finance ! »). Un simple projècte aital, de centre-esquèrra, que voldriá simplassament manténer los servicis publics dins l'estat pietadós que i son adara redusits (Cf. l'estat actual de l'educacion dita "nacionala"), aqueste simple manten sense cap mena d'ambicion, de nautor de vista ni d'ideal jauresian, un manten aital es ja vengut en se una estricta utopia. Tot « socialista » que vos pretend « vòli desvolopar l’escòla » vos parla d'utopia (biais cortés de vos dire que vos pren per de piòts). Emai lo que vos ditz « non vòli tocar a l'escòla publica » (o a l'espital public) sense parlar de i ajustar res, ja vos parla d'utopia… e vos pren de piòts. Aquel « socialista » çò que non vos pòt dire, es que la democracia vertadièra e efectiva es mòrta. Non vos pòt dire que non vivèm mai en democracia, per amor que non avèm pas mai la causida de la politica qu’enduram.

Podètz votar per qui voldretz, mas lo resultat de las vòstras eleccions — al plan economic — non cambiarà pas res per res : la linha politica mondiala, determinada e fixada per las bancas privadas internacionalas, demorarà invariablament a dreita dura (per non pas dire extrèma, ja que non discutibla), ni mai, ni mens. La soleta causa que cambiarà benlèu, serà la rapiditat de l'alinhament sus aquelas linhas politicas internacionalas neoliberalas. Per exemple, dins totas las dictaturas d'ultradreita impausadas dins la violéncia cèga amb l'ajuda activa de la CIA al sègle XX en America del Sud, la rapiditat de mudason per s'alinhar a las reglas economicas del mond neoliberal foguèt plan nauta e expeditiva. O foguèt tanben en espanha franquista, per las meteissas rasons (çò qu'explica per bona part la durada d'aquel putanhièr de regime totalitari). Per contra per d'estats plan mai contestararis coma lo de França, la rapiditat es fòrça mai bassa. Çò que caracteriza lo sarkozisme e lo macronisme, es que los dos se son esforçats d'accelerar cap a aquela linha politica internacionala, mentre que Hollande a alentit un pauquetonet, ni res mai.

Autrament dit, e per nos resumir, votatz fascista (art suprème, per un pòble, de se tirar una bal dins lo pè), dreitista o socialista de dreita, cambiaretz de vitessa cap a aquela linha. Votatz una esquèrra vertadièra, coma o faguèron los ciutadans grècs d’abans la Troïka tecnoliberala europèa, e vos manjaretz la neoliberalizacion de tot biais, sempre mai a dreita. Nos cal obrir los uèlhs : non avèm mai la causida de la politica dels estats. Quand los estats an abandonadas lors sobeiranetats financiàrias respectivas (al començament de la segonda meitat del sègle passat), an assassinat deliberadament las democracias. Tranquillament. Sense i donar d’aire. E non nos mainèrem de res.

Alara, pensatz ben, dins un contèxte aital, desvolopar un novèl budjècte per far aplicar una lèi novèla, mai que mai, en França, una lei favorabla al plurilenguisme : qual i pòt encarar creire seriosament ? Espèri plan, totun, de m'i enganar… Dins lo mond real, lo que ten la moneda ten lo poder. Nòstrees elegits, qui que sián, tenon nòstres voses majoritàrias, mas non pas la moneda publica, que de mens en mens n’i a, per poder ajudar lo mond privat de l’entrepresa. La cocurréncia internacionala empacha de préner moneda a las entrepresas. La libertat dels fluses financièrs mondials empacha un contròtle fiscal real e efectiu de las entrepresas. La moneda, dins sa massa principala, escapa de mai en mai als estats que non pòdon mai exercir cap de pression fiscala reala e decisiva. E sense aquel poder de pression fiscala mondiala sus las entrepresas internacionalas, de ges de biais non cobraretz pas cap de mejan novèl de metre en practica reala de polticias novèlas, que siá per la diversitat culturala, biologica, o per qué que siá mai.

Se volètz fargar una revolucion, realizar una utopia, lo còp que ven, la vos caldrà mondiala. Cap de mejan de far autrament. Senon, aquò continuarà de se dire « una utopia », e los que la vos tornaràn contar continuaràn de vos préner per de piòts.

Tota decolonisacion passa per la politica. Perqué? la politica s'occupa de tot mesme de çò que l'òm pensa o devriam pensar. Los pòples premiers an transmis lòr istòria e cultura oralement. Eran transmetudas dins la familha per lo pair e la mair.
Nòstra societat moderna a cantar una autra chanson. Dins las annadas d'apres guerra de 1939/45 quò era : amelioracion de las condicions de vita e de trabalh, e subretot de las escòlas. E l'òm faguet de las escòlas que se son eforçadas de transmetttre un saber qu'era pus aquel de las generacions d'avant. De las teorias, enguera de las teorias copadas de la vita. L'escòla devia rendre los eleves inteligents e miliardairis.
Que volia la mainatgera en 1965 segond De Gaule? de la tecnolgia dins la maison. Mai 1968 tombet plan que lo capitalisme volia las mesmas causas e esitet pas a balhar de las augmentacions de salairas en 1968 en contre partida d'una liberacion de las moeurs que catavan un renforcement de mesuras autoritarias dins lo domeine economic e financier. Las generacions seguantas son nascudas dins una biblioteca perque l'òm podia crampar belcòp de libres. Aitau quand l'òm dich etnocide l'òm a tot dich; pus la peina de passar dau temps a esplicar çò que quò volia dire. Petit a petit nos sem copats de la politica, avem segut çò que l'òm aprenia a l'escòla, las directives governementalas sens se pausar de questions. L'òm obeissiam a la tecnicas, puei la nautas tecnologia per arribar a una pensada que devenguet de mai en mai unique e nos damora pas belcòp de libertat. Emben lo sistem de governament la politica s'es separada en autant de disciplines qui a de ministeres. Chacun dins sa especialitat e l'òm oblida lo tot.
Fasem una cultura occitanista que s'occupa de tot e pas solament de lenga.