Lo Organizacion Europèa per la Recèrca Nucleara (CÈRN) a publicat aqueste 11 de febrier passat un nòu resultat que marca la fin de vint annadas d’incertitud sus la polarizabilitat dau pion. Lo pion es una particulara creada per leis interaccions nuclearas fòrtas, fach dei mesmei compausants qu’un proton o un neutron. Quora es somés a un camp electromagnetic se pòu desformar, perque es un objècte fach de compausants qu’an de cargas electricas diferentas. Es çò que li disèm la polarizabilitat.
 
Mentre qu’aquò es una dei proprietats de basa de la matèria subnucleara, tocant son objècte mai simple, aquesta mesura èra particularament malaisida perque lei pions, contràriament au proton, son pas estables dins la natura. Aquò vòu dire que se pòu pas simplament mandar de fotons sus una cibla fixa de pions, mai que fa besonh una tecnica indirècta. A la tecnica emplegada aquí li dison “tecnica Primakoff”, e utiliza coma cibla de nuclèus de niquèl, que son bombardats de pions. La polarizabilitat dei pions desvia lor trajectòria, que se pòu mesurar.
 
Aquò se debanava dins l’experiéncia COMPASS, una “pichòta” experiéncia comparada ai pès pesucs de l’accelerador estela, l’LHC, conoissut per sa descobèrta dau boson d’Higgs. Pasmens, lo papier es signat per 213 cercaires, sensa comptar lo trabalh d’engenhaires, obriers, secretaris, etc. Mai es de comparar amb aproximativament 3800 per CMS, 3000 per ATLAS o 840 per LHCb (tres dei sèt detectors de l’LHC).
 
Adonc la leiçon d’aquesta descobèrta es que quitament una pichòta experiéncia, basada sus un vielh accelerador deis ans 80 (l’SPS), encara nos pòu aprene de causas. Mentre que la mesura de 1983, confirmada per d’autres, èra mai de dos còps tròp granda, la mesura d’encuei es perfiechament en acòrdi amb la teoria (dicha “teoria dei perturbacions quiralas” e inventada dins leis ans 60).
 
 
 
 
Julien Frison
 

---

— Comunicat dau CÈRN
— L’article