entrevista
“Al fial dels ans, lo nombre de mas oras d’occitan a demesit de mai en mai, e lo nombre de mas oras de francés a aumentat”
Professora d’occitan en Lengadòc
Vesi una fragilizacion, del fach que i a de mens en mens de locutors naturals Vòli saludar aicí lo trabalh que foguèt fach per la region Lengadoc-Rosselhon a l’entorn de Total Festum, que contribuís fòrça a la promocion de l’òc Cal que lo Ministèri de l’Educacion e las diferentas regions trabalhen amassa per que las accions sián coerentas e eficaças, entre ensenhament d’un costat e promocion de la cultura de l’autre
Estèla Lama es professora d’occitan a Montpelhièr e dins lo ròdol dempuèi 1995, e una granda passionada de dança tradicionala. Uèi per Jornalet respond a las questions de Laurenç Revèst.
D’ont vos ven l’interés per l’occitan de vòstra region e la cultura occitana en general?
Sortissi d’un mitan occitanista, e l’ambient del mitan occitan m’a totjorn agradat.
Es mai facil d’èsser occitanista quora la familha o es ja o non?
Aquò depend. Per ieu, lo mitan familial es estat determinant. Mas i a de gents que fan una reaccion d’opausicion; e d’autres que son venguts militants sens deguna influéncia familiala...
Cossí vesètz l’evolucion de la cultura occitana despuèi que i pilhatz part?
En 20 ans ai vist la cultura occitana contunhar de se modernizar, en seguir lo movement general d’evolucion de nòstra societat. Vesi que dins la creacion artistica (musica, literatura, teatre...) los tèmas son actuals, las influéncias variadas, e quand las fonts ancianas son emplegadas, es coma una font d’inspiracion, coma una font qu’alimenta la creacion d’ara.
La creacion es viva e variada. Mas d’un autre costat, vesi una fragilizacion, del fach que i a de mens en mens de locutors naturals, e que l’ensenhament capita pas d’inversar la tendéncia, a causa del molon de dificultats qu’avèm per far nòstre mestièr. Las dificultats son multiplas, e sovent institucionalas e politicas, seriá trop long aicí de tot expausar.
Cossí evolucionan los corses d’occitan despuèi que fasètz la professora?
En 20 ans, ai conegut de situacions variablas, segon los establiments, e segon la bona o marrida volontat dels caps d’establiments. Mas remarqui una fòrta baissa d’efectius en licèu dempuèi la darrièra reforma. Al fial dels ans, lo nombre de mas oras d’occitan a demesit de mai en mai, e lo nombre de mas oras de francés a aumentat.
Ai dos establiments dempuèi 10 ans, un licèu e un collègi. Ensenhi mas doas matèrias, l’òc e lo francés. Aquò sembla estable, a condicion de pèrdre pas mai d’escolans, si que non, perdrai encara d’oras...
Quina es la situacion de l’occitan ara en cò vòstre, sa visibilitat, sa transmission? Lo fach que i aja de novèls arribants dins la region non nega l’occitan dins la societat encuèi? Cossí far per qu’atenguan la lenga occitana, que se l’apròprien?
I a d’un costat los novèls arribants, mas cal pas oblidar lo nombre considerable d’autoctòns que se’n van! Los que se’n van pòdon pas pus transmetre ço que demòra de cultura, es evident; e lo pauc que demòra es pas pro fòrt per transmetre als novèls. Sèm dins un periòde de granda mobilitat, èra ja lo cas avant, mas ara lo movement s’es accelerat e amplificat. Es aquí que l’escòla deuriá jogar son ròtle de transmission de la lenga e de la cultura, mas o fa pas; es aquò lo drama vertadièr. Los poders publics an tanben un grand ròtle de jogar dins la visibilitat de la cultura e dins sa promocion. Vòli saludar aicí lo trabalh que foguèt fach per la region Lengadoc-Rosselhon a l’entorn de Total Festum, que contribuís fòrça a la promocion de l’òc.
Podèm pas res contra los cambiaments de societat e la mobilitat de las populacions, ieu me lamenti pas aquí dessus. Per contra, la solucion, la coneissèm: es l’escòla. E aicí, regrèti fort que jògue pas son rotle. Es enrabiant, quand se coneis la solucion al problèma, de lo poder pas resòlvre, fauta d’escota e d’interés de la part dels dirigents e de l’institucion.
D’ont vos ven la practica de l’occitan? Parlatz occitan en familha, amb los enfants, amb d’autras personas?
Ai aprés l’òc a l’ostal, per ma maire. Lo parli amb mos enfants, e amb d’amics.
Que fonciona e non fonciona per interessar los collegians e liceans a l’occitan?
Far de projèctes innovants: una residéncia d’artistas al licèu amb los cantadors de Mauresca. Avèm fach un CD de 4 títols amb los escolans.
Far de viatges: dins las Valadas Occitanas d’Itàlia l’an passat, per rescontrar de mond ailà.
Mas aquò còsta car, e demanda un trabalh dels gròsses (non pagat!).
La Region ajuda, aürosament.
A vòstre avejaire, coma melhorar las visibilitat e promocion de l’occitan dins l’educacion e dins la societat?
Cal que lo Ministèri de l’Educacion e las diferentas regions trabalhen amassa per que las accions sián coerentas e eficaças, entre ensenhament d’un costat e promocion de la cultura de l’autre. Dins l’acadèmia de Montpelhièr, avèm de dificultats malgrat la bona volontat de las associacions militantas e dels cargats de la Region.
Laurenç Revèst
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#1 ieu, me sembla evoluar lo melhor amb evolucion, siáu contra d'a fons per quant a"evoluir", barbarisme coma difusir e tot la raia de vèrbes en ir que son pas etimologics, evolucionar belèu.. E en Provença an forjat lo mot evolum - a partir de revolum, revolumar qu'es corrècte en plaça e luoc d'evolucion, evoluem ben e empleguem lei mots que fau (cau)
#4
#5
Doncs te fàcil solució, tothom a llegir en Occità!
Visca la terra...Lliure!
L'Ernest, "El Tàrrega".
Vesetz dròlle, pausas totjorn las mesmas questions : tot vira alentorn de l'occitan coma si voliatz notar son trabalh. E, si a una ensenhanta l'òm parlava d'autra causa, de sa vista familha, de sas relacions emben sos parents, emben sos collegas de trabalh. A una femna òm li damanda per exemple si sa mair disia que lo sexe feminin era un pòrta-bonur o un porta-malur. L'òm li damanda si trobet dau bonur dins sa relacion emben los parents, dins sa vista sexuala, dins sa vista familha, en clar si es urosa de viure. L'òm li damanda si a coneigut la crisa que totas las femnas coneissam entre lo 36eme e lo 40 eme voiatge alentorn dau solelh. A d'aquel atge, sovent, la prumiera rida arrieba, los goiats començan d'esse bels e van devenir un concurent sens tardar. (Per pas velhir, l'òm dich pus 36ans mas 36 voiatges alentorn dau solelh).
Aquela interview seria pus vivanta, pus positiva que la relacion emben l'estat e son educacion nacionala que nos fai fialar dau fial negre.
#4 « perqué acceptar pas "evolucionar"
Benlèu perque i a ja un vèrbe d'usatge corrent e que n'i a pas besonh de ne fargar un autre ?
« coma lo catalan, l'espanhòl e lo portugués » jos entendut « pas coma lo francés »?
Es un pauc coma l'anglicisme assumit « emergéncia » en plaça de « urgéncia » ?
O lo famós « difondre » ?
« Se l'occitan seguissía l'etimon latin, deuriá teoricament dire "evolvir", e non pas "evoluir". Pasmens, aquesta forma es teoricament possibla »
La distància entre la teoria e la pratica es reala ça que la. E me demandi perqué al nom d'una « legitimacion », d'una « desalienacion » de la lenga, cal fargar de mots tant aluenhats dels locutors. Amai quand son pas de mots « fautius », introdusits recentament dins la lenga.
Mas aquò son questions de linguistas que m'an ja dich que mon vejaire de non-linguista (o pas pro linguista) valiá pas un pet.
Ite missa est.
Per quand a la correccion dels articles, me demandi totjorn perqué i a una correccion quand la forma d'origina es pas fautiva (pensi pas que Laurenç aja escrich una peguesa, e es un bocin vexant d'èsser corregit quand òm fa pas de fauta… per veire aparéisser un mot tot nòu espelit utilizat per 4 saberuts). Mas me vau jaire lèu abans d'amassar un ramat de dets roges (o pièger!). Bona nuèch.
Fa longtemps que Jornalet fa servir "evolucionar", forma utilizada e reconeguda per l'aplicacion Vèrb'Òc del CPLO e per divèrsas fonts lexicograficas. I a pas de vèrb ancian atestat en lenga nòstra, e se formam "revolucionar" sus "revolucion", perqué acceptar pas "evolucionar", coma lo catalan, l'espanhòl e lo portugués?
Lo francés "évoluer" es un manlèu al latin "evolvere": se l'occitan seguissía l'etimon latin, deuriá teoricament dire "evolvir", e non pas "evoluir". Pasmens, aquesta forma es teoricament possibla, dins la mesura que lo portugués sembla d'acceptar a l'encòp "evolucionar", "evoluir" e quitament "evolver" (latinisme assumit).
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari