La Val d’Aran s’alestís per festejar son jorn nacional, dimècres que ven, dins l’encastre de la crisi sanitària de la covid-19. Per aquela rason, lo govèrn del Conselh General d’Aran a organizat una celebracion centrada sus un unic acte institucional dins lo santuari de Mijaran amb una participacion del public restrencha per garentir las mesuras de seguretat. “Enguan volíem celebrar aguesta hèsta entà hèr-la tanben propèra ara ciutadania, totun eth covid-19 mos a portat a auer de replantejar es actes previsti”, çò a declarat lo sindic d’Aran, Francés Boya, qu’a anonciat que l’eveniment se centrariá a “reconéisher e arregraïr as professionaus sanitaris e professionaus essenciaus” e tanben a “rebrembar as que mos an deishat sense poder despedir-se des sues familhes”.
 
Aran es estat un país fòrça afectat per la covid-19. Dins aquel sens, dins la Hèsta d’Aran se farà una reconeissença al trabalh dels professionals sanitaris e essencials e en memòria de las victimas que lo virus a daissat al país.
 
Per assistir a l’acte institucional de dimècres venent, se cal inscriure en mandant un e-mail a sindicatura(a)aran.org o ben telefonar al +34 973 64 18 01, pr’amor que lo nombre d’assistents serà limitat. A mai, serà obligatòri de portar una masca sanitària e de complir la distància de seguretat.
 
 
La Hèsta d’Aran


Coma cada 17 de junh, dimècres que ven, la Val d’Aran celebrarà la dicha Hèsta d’Aran, considerada coma lo jorn nacional d’aquel país occitan en commemorant la restauracion del Conselh General lo 17 de junh de 1991, 151 ans après son abolicion per las autoritats espanhòlas.

 

Eth 17/6 se celèbre era #HèstadAran e enguan pr’amor deth COVID-19 eth govèrn deth Conselh Generau a organizat un unic acte institucionau, damb aforament limitat e un reconeishement as professionaus sanitaris e essenciaus e en memòria des victimes en Aran: https://t.co/vnr01QpAISpic.twitter.com/yCuoqGYvzR

— Conselh Generau Aran (@conselharan) June 11, 2020

 
 

fffff		fffff
	La lei d’Aran   La Lei d’Aran actuala definís Aran coma una “realitat nacionala occitana”, establís que son imne es la version locala de Se canta, entitolada Montanhes araneses, e que lo drapèl es la crotz occitana amb l’escut d’Aran. Definís que la lenga es l’occitan, nomenat aranés en Aran, e definís una politica lingüistica amb l’occitan coma lenga “d’usatge normal” de l’administracion publica e “lenga veïculara” dins l’educacion.   La lei tanben definís los organs del Conselh General d’Aran, lo foncionament, lo regim electoral, lo drech civil aranés, l’organizacion del territòri, las politicas d’egalitat, l’educacion, las infrastructuras, la seguretat, la santat, etc.   Se definís tanplan las relacions del Conselh General d’Aran amb lo govèrn e lo Parlament de Catalonha e mai lo finançament per far possible tot aquel autogovèrn.   La lei garentís que la Val d’Aran serà pas inclusa dins cap de division territoriala pròpria de Catalonha. Aquel ponch èra estat un chepic màger per totes los politicians araneses, qu’avián vist aquel drech istoric en perilh quand Catalonha aviá volgut definir una novèla division territoriala dins çò qu’apelava de vigariás.   Lo modèl de finançament e lo sistèma d’eleccion dels conselhièrs generals foguèron los subjèctes mai contestats. Mas fin finala la Lei s’aprovèt amb los vòtes favorables de totes los partits —levat Ciutadans, que s’abstenguèt—.     L’encastre istoric   Après la desfacha de Murèth en 1213, França s’apoderèt dels territòris occitans secutats per la Crosada contra los catars, e Catalonha virèt sos uèlhs vèrs d’autras partidas de la Mediterranèa. Mas los araneses decidiguèron de demorar del costat de la Corona de Catalonha e Aragon, que reconeissiá l’organizacion administrativa aranesa per mejan de divèrses tractats e documents. Cal remarcar lo document conegut coma la Querimònia, un privilègi que configurèt e donèt la legitimitat als dreches istorics d’Aran de 1313 a 1839. Se tracta d’una compilacion dels usatges e de las costumas dels araneses per lor donar una valor legala. Es un document que balha de privilègis e de dreches a las autoritats del petit país occitan. La Querimònia establissiá pels araneses la liura e franca possession de lors bòsques e montanhas, de l’aiga, de la pesca e de la caça, e tanben qualques exempcions d’impòstes en mai de la reconeissença del regim economic tradicional. Mas, sustot, la Querimònia restaquèt Aran a la corona reiala de Barcelona, en evitant aital lo risc que la val tombèsse dins las disputas feudalas entre senhors. Lo resultat de tot aquò es l’istòria d’un país autogerit, liure de feudalisme, qu’encara uèi lo jorn la majoritat de son territòri es de titularitat publica.   Quand Catalonha perdèt sas institucions e sas libertats, après la desfacha de 1714, Aran conservèt sas institucions e mai se foguèron contrarotladas per las autoritats espanhòlas. Mas en 1834, lo Reialme d’Espanha suspendèt lo Conselh General d’Aran e impausèt al país lo nòu regim administratiu general de l’estat espanhòl, en tot integrar de fòrça Aran dins la província de Lhèida.   Après 156 ans, en 1991, se restabliguèt lo Conselh General d’Aran. Lo govèrn autonòm de la Generalitat de Catalonha escotèt las revendicacions aranesas e restabliguèt l’institucion aranesa que, dempuèi aquel moment, gerís sas politicas en educacion, santat, cultura, environament, agricultura e torisme. Aquela lei de 1990 desenant s’es actualizada.