La 48a Escòla Occitana d’Estiu prepausa, per exemple, un “talhièr liure sus las aisinas del Congrès, amb d’afichas per guidar lo monde”: descobèrta de las aisinas del Congrès. Installacion del plug-in de sintèsi vocala occitana pels navigadors Internet. Installacion del plug-in de traduccion automatica pels navigadors Internet. Installar las aplicacions pel telefonet (dicod’Òc, vèrb’Òc, clavièrs predictius). Quin astre per ieu! Ieu que visquèri a l’Edat Mejana, quand las aisinas èran en papièr.

 

I aguèt un temps que se podiá pas portar l’occitan dins la pòcha. Un usatgièr de la lenga occitana d’abans Internet, d’abans lo telefonet, deviá aver a portada de man totes los diccionaris fisables: lo Tresor dóu Felibrige, lo Dictionnaire du béarnais et du gascon modernes... E... e... e pro, aquò es tot. Per ieu, en 1990, se podiá dire qu’aquò èra tot. Aviái lo Dictionnaire occitan-français d’après les parlers languedociens de Loís Alibèrt, mas dins l’Alibèrt comptan mai los defauts que las qualitats.

 

E alavetz, en 1991 e en 1994, Crestian Rapin (1931-2022) editèt los volums de son Diccionari francés-occitan segon lo lengadocian, a IEO-IDECO. Pensi que los crompèri totes dos en 1995. Dempuèi lo francés, aviái donc una sorsa fisabla per aqueles mots occitans que començan per A, B, C, D. Son pas totes, mas i a fòrça mots que començan per A, B, C, D!

 

E puèi en 1997 i aguèt lo Dictionnaire Français-Occitan de Cristian Laus, amb totes los mots dins un sol volum. Aimi lo Laus, qu’es una font fisabla. Lo Laus foguèt d’oxigèn. Mas la proposicion de Laus es pas la proposicion de Rapin.

 

E puèi contunhèri d’esperar fins en 1999, que sortiguèt lo 3n volum, E, F, G, gràcias a la contribucion de l’Escòla Occitana d’Estiu.

 

E puèi, en 2001, Laus sortiguèt l’autre sens, lo Dictionnaire Occitan-Français.

 

E puèi me calguèt esperar fins en 2002, per que Rapin arribèsse a l'M.

 

Es an aquel moment, dins una sala de l’Escòla Occitana d’Estiu, qu’aguèri l’astre de conéisser Rapin personalament, e de li demandar se ne mancava pas gaire. Rapin me diguèt que non, que “segurament” non. Mas me calguèt esperar 11 ans de mai, fins en 2013, per arribar a l’Z. Rapin me diguèt tanben qu’una version en diccionari dins lo sens contrari, occitan-francés, seriá plan possibla. Ara pensi qu’aquel diccionari l’anam pas jamai veire.

 

Tòqui pas jamai lo diccionari d’Alibèrt. L’Alibèrt repausa tot tranquillon sus sa laissa. Lo diccionari d’Alibèrt, per çò qu’èra un work in progress, per l’intervencion calamitosa de sa conhada... es pas un diccionari fisable.

 

Lo diccionari de Rapin, per contra, es un diccionari fisable, onèst e fisable. Sabi, sèm a parlar d’un diccionari d’autor, d’un sol autor. Mas Rapin es pas estat un fantasierós.

 

Lo diccionari de Rapin es anterior a la naissença de las Preconizacions del Conselh Permanent de la Lenga Occitana. Lo diccionari de Rapin es anterior al Diccionari ortografic, gramatical e morfologic de l’occitan de Josiana Ubaud. E es anterior a la naissença del Congrès Permanent de la Lenga Occitana.

 

E ça que la, dels diccionaris en papièr lo diccionari de Rapin es un dels diccionaris que consulti mai, que me’n servissi mai. Per començar, lo Rapin, dins fòrça cases, es aquel diccionari que fornís aquel mot que dins los autres diccionaris i es pas.

 

E puèi i a los exemples, son los exemples que, a mon avís, fan del Rapin un diccionari d’autor. Los exemples dins lo Diccionari francés-occitan segon lo lengadocian son literaris. Son pas d’exemples tirats de la lenga del cada jorn. Ont anatz trapar aquò? Qual lexicograf vos va pescar d’exemples dins entre mai o mens 1000 libres? Rapin a espepissat los gigants de la lenga occitana: Godolin, Mistral, Aubanèu... mas tanben los autors... corrèctes, e los autors marrits... Marrits literàriament, mas qu’avián la bona lenga.

 

Rapin aviá una obsession e una mission, e per i abotir o aviá legit tot. Tot, e tot, e tot.

 

Òc, sabi. La lenga literària es pas totjorn la lenga. Degun, quand parla normalament, pensa pas a l’estil.

 

Crestian Rapin èra filh de Clamart, dins l’Illa de França, dins la França francofòna, mas filh de familha occitana occitanofòna. Rapin mestrejava l’argòt, que l’aviá aprés a París. Me contèt que son paire foguèt comissari de la polícia a París, un brave òme de bons sentiments que sovent aviá portat de pichons delinquents occitanofòns a sopar a l’ostal, per lor far un pauc la morala... Es aquí que Crestian Rapin aviá aprés l’argòt occitan de la delinquéncia, a un moment que la delinquéncia francesa parlava occitan o francitan.

 

Rapin, en mai de lingüista, foguèt un escrivan. En 1973, amb Lo Libre de M’Orgèn I, benlèu podèm dire que comença la sciéncia-ficcion en occitan.

 

Marcèu Esquieu e Crestian Rapin foguèron los paires de Escòla Occitana d’Estiu, en 1974.

 

Segur qu’a l’EOE d’ongan nos traparem mai sols. Los occitans sèm en dòl.

 

Manèl Zabala

 

 



 

fffff		fffff
	Òbra de Crestian Rapin    Diccionaris   — Diccionari francés-occitan (Agen), ed. Cap e Cap, 1970.   — Diccionari francés-occitan segon lo lengadocian, edicions IEO-IDECO, 1991-2013.     Romans   — Cants arbitraris, prèmi Jaufre Rudèl (1959).   — Nòvas agenesas (IEO, colleccion A Tots, n° 91, 1986).   — Ego nominor Leo (edicions deu Gai-Saber, 1996).   — Lo Libre de M’Orgèn I, roman fantastic, edicions Princi Negre, 1994 (1a ed. 1973).   — Lo Libre de M’Orgèn II, edicions Princi Negre, 2000.     Poesias   — Poesia 2000, (edicions deu Gai-Saber, 2001).   — A costat del vent, ADEO, quasèrn n° 3.   — Garona, ADEO, quasèrn n° 4   — Poèmas d’Agost, prèmi Jaufre Rudèl 2008.