Causa rara dins l’escritura occitana, son los racontes. De racontes d’aventuras e de joventut que fan gaug de legir. L’autor, cresiam de lo coneisser. D’efièch, Felip Carbona, lo saberut en lenga e cultura occitanas, passariá aisidament per qualqu’un que demorèt de longa “sens istòria”. Me seriái pas jamai pensat qu’aquel òme foguèt un aventurièr dels desèrs e de las montanhas. Encara que ieu sabiái qu’èra estat nafrat dins un accident de pireneïsme.
Aqueles traucs dins lo non-res contan las escapadas mai o mens soscadas, mai o mens aprestadas, que faguèt Felip Carbona e sos camaradas dins Saarà, Alpes o lo Pamir afganés. Èra la debuta de las annadas setanta, al moment ont totes los joves occidentals bolegavan culturalament, intellectualament e fisicament sus la planeta tota. A n’aquela epòca, cadun fasiá la siá, mai o mens redda, mai o mens escalabrosa, se pòdi gausar lo jòc de mot. Cal dire que Felip Carbona a sos companhs de rota i anguèron de man mòrta. Partir se negar dins Saarà sus un tròç vièlha de “doas cavals” que teniá amb d’aram e de ficèla, revelava de gaire del suicidi e solidament de l’inconsciéncia. Me dirètz que de totes temps l’inconscient e lo fetge aquò’s estat lo pròpri de la joventut, e aquò jos totas la latitudas.
Aqueles viatges iniciatics de jovents que van fins a las bòlas del non-res, i a pas res de pus universal, fin finala. Ne vòli per pròva aquest imatge de Felip Carbona que rotla dins la nuèit a mai de cent-cinquanta dins una veitura esportiva, anglesa e destelabla se vos plai, aprèp una escalada de tretze oras dins lo Mont Venturi; penjat a cima de còrdas. Quina es la generacion de joves qu’a pas pres de riscas? Ça que la, dins la mena d’aventuras descrichas dins lo libre, las riscas son plan tròp importantas per èsser pas estadas al prealable calculadas un bocinèl. Pasmens, los calculs en matèira d’aventura an pas la fisabilitat de las eqüacions matematicas, se pòdi dire. D’ont mai que se tracta de travèrsar desèrts e pujar montanhas per las vias las pus engerdablas que siague. D’alhors las estaditiscas dels accidents son malurosament aquí per o provar. Mai d’un montanhard sensat e agarrit, daissèt sa codena a fons d’una fendascla o al pè d’una rancarèda.
Dins aquel librilhon se trapa quatre racontes totes tan passionants los unes coma los autres. Del primièr n’avèm ja parlat. Se tracta d’una escorreguda dins Sahara que manquèt de virar mal. Mas los dos joves naufragats de las sablas se sapièron tirar d’afar amb l’astre que velha de longa suls… “innocents”. “Escorreguda dins la nuèit” es lo raconte d’una caminada qu’abotiguèt pas. Una escorreguda dins la nuèit per temps de nevada. Tan val dire una escomesa perduda d’avança qu’auriá aquí tanben pogut virar al vinagre. Dins “Santa Victòria” l’autor fa un jòc de mot entre sa victòria dins una via d’escalada malaisida e lo massís del Mont Venturi que los franchimands an batejat “Santa Victòria”. Massís dins lo qual se debanèt l’espet. Enfin dins “Gochan”, l’autor nos conta sas peregrinacions suls camis d’Iran e d’Afganistan. Aquí nos dona mai que tot a soscar subre la riquesa dels rescontres umans e dels intercambis possibles entre las culturas quand son dobèrtas coma n’èra lo cas dins las annadas setantas del sègle passat.
Al delà de las descripcions embelinairas dels paisatges e de l’immensitat dels encastres natural, çò qu’es de reténer d’aquestes racontes es l’interrogacion que se pausan los quites autors d’aquestas cèrcas perdudas de cap a d’unes limits a l’òrle del non-res. Perqué? Perqué jogar amb la mòrt? Perqué jogar amb la vida? L’autor pausa mai d’un còp la question. Sempre indirectament, mas la se pausa e la nos pausa. E mai se cada expedicion sembla plan calculada e agenciada, mai s’es longament engimbrada, e dins sos mendres detalhs, cada participant sap qu’aurà besonh d’astre per dire de se’n poder tirar a bon compte. E d’alhors se i aviá pas aquela incertesa, se i aviá pas aquelas riscas a la vida e a la mòrt, quin interés i auriá de s’anar arrapar a las muralhas de las rancaredas? A n’anar passejar dins un desèrt sens quitament lo conéisser? Tala es la question que se pausa l’umanitat dempuèi la nuèit dels tempses, sens urosament i poder respondre. Per çò que lo jorn ont la responsa serà aquí, alavetz farà pas mai mestièr de caminar mai. Anar longamai endavant per butar sempre mai luènh los limits fisics e intellectuals, aquí l’escomesa. Jogar amb sas quitas emocions es un pauc çò que conta Felip Carbona al nivèl individual quand nos narra sos barrutlages de jovent.
O fa dins una lenga rica, plan solide. Se caliá pas esperar a mens de la part de Carbona. Mas çò qu’es mai susprenent es qu’emplega una lenga josdialectala. Sabiái qu’èra estacat a son parlar qu’estudièt e que coneis de cap e de còr. Mas pensavi que s’acontentava de l’emplegar a l’oral, per son plaser. Soi fin finala un pauc decebut que Felip Carbona se siá daissat anar a publicar sos tèxtes en parlar foissenc. Contunhi de pensar que per una comunicacion modèrna e aisida, la lenga occitana n’a pro de sos sièis dialectes. A pas besonh d’i ajustar encara parlars e josparlars. D’un autre costat compreni que lo monde agen enveja de se far plaser en escriguent, d’ont mai quand se tracta, coma n’es aicí lo cas, de literatura.
Un libre plen de vida qu’es de legir.
Sèrgi Viaule
_____
CARBONA, Felip. Traucs dins lo nonrés. Edicions Princi Negre, 2005. 60 paginas.
Aqueles traucs dins lo non-res contan las escapadas mai o mens soscadas, mai o mens aprestadas, que faguèt Felip Carbona e sos camaradas dins Saarà, Alpes o lo Pamir afganés. Èra la debuta de las annadas setanta, al moment ont totes los joves occidentals bolegavan culturalament, intellectualament e fisicament sus la planeta tota. A n’aquela epòca, cadun fasiá la siá, mai o mens redda, mai o mens escalabrosa, se pòdi gausar lo jòc de mot. Cal dire que Felip Carbona a sos companhs de rota i anguèron de man mòrta. Partir se negar dins Saarà sus un tròç vièlha de “doas cavals” que teniá amb d’aram e de ficèla, revelava de gaire del suicidi e solidament de l’inconsciéncia. Me dirètz que de totes temps l’inconscient e lo fetge aquò’s estat lo pròpri de la joventut, e aquò jos totas la latitudas.
Aqueles viatges iniciatics de jovents que van fins a las bòlas del non-res, i a pas res de pus universal, fin finala. Ne vòli per pròva aquest imatge de Felip Carbona que rotla dins la nuèit a mai de cent-cinquanta dins una veitura esportiva, anglesa e destelabla se vos plai, aprèp una escalada de tretze oras dins lo Mont Venturi; penjat a cima de còrdas. Quina es la generacion de joves qu’a pas pres de riscas? Ça que la, dins la mena d’aventuras descrichas dins lo libre, las riscas son plan tròp importantas per èsser pas estadas al prealable calculadas un bocinèl. Pasmens, los calculs en matèira d’aventura an pas la fisabilitat de las eqüacions matematicas, se pòdi dire. D’ont mai que se tracta de travèrsar desèrts e pujar montanhas per las vias las pus engerdablas que siague. D’alhors las estaditiscas dels accidents son malurosament aquí per o provar. Mai d’un montanhard sensat e agarrit, daissèt sa codena a fons d’una fendascla o al pè d’una rancarèda.
Dins aquel librilhon se trapa quatre racontes totes tan passionants los unes coma los autres. Del primièr n’avèm ja parlat. Se tracta d’una escorreguda dins Sahara que manquèt de virar mal. Mas los dos joves naufragats de las sablas se sapièron tirar d’afar amb l’astre que velha de longa suls… “innocents”. “Escorreguda dins la nuèit” es lo raconte d’una caminada qu’abotiguèt pas. Una escorreguda dins la nuèit per temps de nevada. Tan val dire una escomesa perduda d’avança qu’auriá aquí tanben pogut virar al vinagre. Dins “Santa Victòria” l’autor fa un jòc de mot entre sa victòria dins una via d’escalada malaisida e lo massís del Mont Venturi que los franchimands an batejat “Santa Victòria”. Massís dins lo qual se debanèt l’espet. Enfin dins “Gochan”, l’autor nos conta sas peregrinacions suls camis d’Iran e d’Afganistan. Aquí nos dona mai que tot a soscar subre la riquesa dels rescontres umans e dels intercambis possibles entre las culturas quand son dobèrtas coma n’èra lo cas dins las annadas setantas del sègle passat.
Al delà de las descripcions embelinairas dels paisatges e de l’immensitat dels encastres natural, çò qu’es de reténer d’aquestes racontes es l’interrogacion que se pausan los quites autors d’aquestas cèrcas perdudas de cap a d’unes limits a l’òrle del non-res. Perqué? Perqué jogar amb la mòrt? Perqué jogar amb la vida? L’autor pausa mai d’un còp la question. Sempre indirectament, mas la se pausa e la nos pausa. E mai se cada expedicion sembla plan calculada e agenciada, mai s’es longament engimbrada, e dins sos mendres detalhs, cada participant sap qu’aurà besonh d’astre per dire de se’n poder tirar a bon compte. E d’alhors se i aviá pas aquela incertesa, se i aviá pas aquelas riscas a la vida e a la mòrt, quin interés i auriá de s’anar arrapar a las muralhas de las rancaredas? A n’anar passejar dins un desèrt sens quitament lo conéisser? Tala es la question que se pausa l’umanitat dempuèi la nuèit dels tempses, sens urosament i poder respondre. Per çò que lo jorn ont la responsa serà aquí, alavetz farà pas mai mestièr de caminar mai. Anar longamai endavant per butar sempre mai luènh los limits fisics e intellectuals, aquí l’escomesa. Jogar amb sas quitas emocions es un pauc çò que conta Felip Carbona al nivèl individual quand nos narra sos barrutlages de jovent.
O fa dins una lenga rica, plan solide. Se caliá pas esperar a mens de la part de Carbona. Mas çò qu’es mai susprenent es qu’emplega una lenga josdialectala. Sabiái qu’èra estacat a son parlar qu’estudièt e que coneis de cap e de còr. Mas pensavi que s’acontentava de l’emplegar a l’oral, per son plaser. Soi fin finala un pauc decebut que Felip Carbona se siá daissat anar a publicar sos tèxtes en parlar foissenc. Contunhi de pensar que per una comunicacion modèrna e aisida, la lenga occitana n’a pro de sos sièis dialectes. A pas besonh d’i ajustar encara parlars e josparlars. D’un autre costat compreni que lo monde agen enveja de se far plaser en escriguent, d’ont mai quand se tracta, coma n’es aicí lo cas, de literatura.
Un libre plen de vida qu’es de legir.
Sèrgi Viaule
_____
CARBONA, Felip. Traucs dins lo nonrés. Edicions Princi Negre, 2005. 60 paginas.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
se siàs mai o mens escrivan realista-qu'as de tenir compte de la realitat de ton terraire onte siàs estat abalit e as viscut, me pareis bord dificile de te copar (de prescindir en català)dei dialectismes que te son indispensables per retraie la societat onte vives o ben as viscut, qu'ei pas parier dins d'autres cas, tèxtes de jornalisme, de pedagogia, de critica lierària etc
Non soi pas d'acòrd dab Sèrgi Viaule sus aquò deus sieis dialèctes. Los dialèctes no's parlan pas, que son virtuaus, non son pas sonque rubricas de classificacion o d'etiquetatge, que pòden variar segon lo sistematician, lo classificiaire, shens que la realitat e sia briga cambiada. Los dialèctes que constitueishen ua representacion de la realitat, non son pas la realitat. La lenga mairana qu'ei lo parlar confiscat e recuperat. N'a pas besonh ua classificacion tà existir e víver. Qu'ei san que Felip Carbona emplegue lo son parlar, la soa lenga mairana. Atau que la hè víver e existir e qu'ei ua de las manèras de la har conéisher e de la transméter.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari