Divendres, 12 de decembre de 2014, 03h00 Sciéncia,Politica,Lenga
L’abséncia d’accent suls primièrs ordenadors es pas deguda a la lenga emplegada, qu’en anglés literari lo trèma existís e a valor ortografica (dins de mots coma reëlect “tornar elegir” o coöperate “cooperar” e dins lo patronim Brontë, per exemple), mas a la pichona capacitat de memòria d’aquel maquinum. Pasmens, tre 1991, la nòrma Unicòde a per tòca de permetre totas las letras, totes los caractèrs possibles de totas las lengas. Ne sèm ja a la version 7 que presenta 113 021 signes. A cha pauc, los sistèmas d’esplecha (Windows, Unix dins sas versions Linux o MacOS) son passats a Unicòde.
Sus Internet, es diferent que lo sistèma dels noms de domeni foguèt longtemps verrolhat per d’organismes coma l’ICANN qu’autreja los domenis de “primièr nivèl” (las letras a drecha del darrièr ponch, coma .com dins jornalet.com). Dins aquel sistèma i a los domenis “nacionals”, de doas letras pas accentuadas, e los domenis generics (de mai de doas letras). La lista dels domenis de doas letras es verrolhada, que devon correspondre amb los còdes de “país” de la nòrma ISO 639-1. Aquela nòrma es reservada als païses independents e a certanas dependéncias, e cada estat n’es proprietari. França a per exemple de còdes per cada parçan d’otramar: departament coma .mq (Martinica), collectivitat coma .mf (Sant Martin del Nòrd). Es pas la pena doncas de revendicar un .oc, caldriá qu’un dels estats ne faguèsse la demanda a l’ISO d’en primièr. Es aital que pro d’ora los catalans an obtengut un domeni generic (e pas nacional) e doncas de mai de doas letras, .cat. La sola excepcion coneguda es .eu, per l’Union Europèa.
Tre 1996, lo consòrci WWW pausèt la basa de noms de domenis internacionalizats (IDN en anglés). Per far la revirada entre los noms accentuats o en caractèrs non latins, s’inventèt un còde nommat Punycòde. Cada “mot” revirat en Punycòde comença per xn-- seguit de letras pas accentuadas. Aital, òc ven xn--c-sga (xn-- es lo prefixe, c la letra pas acccentuada e -sga se descodifica coma una ò en primièra posicion).
Al començament aquò pertocava pas lo primièr nivèl. E mai, la causida de prepausar d’IDN es facha per cada autoritat d’enregistrament (registry; en Occitània n’avèm quatre: .fr, .es, .it e .mc).
En Espanha, las letras latinas accentuadas autorizadas son las de las “lengas oficialas”:
á, à, é, è, í, ï, ó, ò, ú, ü, ñ, ç e quitament lo digraf catalan
l·l. L’occitan es pas suportat (manca per exemple l’
ë).
Itàlia accèpta las letras accentuadas, gregalas e cirillicas coma domenis jos
.it. Es enebit de barrejar dos alfabets dins un nom (
αβγ.it es valedor,
фдf.it o es pas).
En França, lo
.fr accèpta aquelas letras latinas diacritizadas:
à, á, â, ã, ä, å, æ, ç, è, é, ê, ë, ì, í, î, ï, ñ, ò, ó, ô, õ, ö, œ, ù, ú, û, ü, ý, ÿ e
ß.
Enfin, lo domeni
.mc accèpta pas los IDN.
En 2009, l’ICANN decidiguèt de prepausar de domenis de primièr nivèl dins la grafia de la lenga de cada país, e en 2010 apareguèron los primièrs. Qualques païses an mai d’un nom, aital Singapor qu’utilizava ja
.sg obtenguèt un nom chinés,
.新加坡 (Xīnjiāpō/Sin-ka-po) e un nom tamol,
.சிங்கப்பூர் (cinkappūr).
Fin finala, en 2013 se metèt en plaça la dobertura dels noms de domenis generics, ara sufís de far un dorsièr, d’aver qualques servidors e de pagar (185 000 dolars de despensas de demanda, puèi una renda annuala indexada sul nombre de domenis enregistrats) per poder obténer un domeni novèl, coma
.bzh,
.cymru o
.paris, e quitament .谷歌 (
guge: “Google” en chinés) o .グーグル (
guguru: “Google” en japonés).
En general, las autoritats d’enregistrament de domeni accèptan un minimum de 3 letras coma domeni de segond nivèl (
jornalet, dins
jornalet.com). Èra doncas pas possible d’enregistrar un domeni del tipe
.oc.fr o .
oc.es nimai .
oc.net. Al contrari, amb las letras accentuadas,
òc qu’es per l’enregistrament del domeni
xn--c-sga (que los sistèmas per ara comprenon pas que lo Punycòde), aquò pòt passar. Ai doncas enregistrat lo domeni
òc.eu (còsta un desenat d’èuros per an).
Coma proprietari del domeni, bailegi la zona
òc.eu (utilizi lo servici a res non còst
freedns.afraid.org): pòdi definir qual servidor albèrga qual sosdomeni (per exemple
aquí.òc.eu) o establir de redireccions, es çò que faguèri per
jornalet.òc.eu. Coma soi plan conscient que i a pas una demanda importanta, ai pas establit de mecanica, vos me cal mandar un corric...
Doas possibilitats:
— Avètz un albergaire (que vos deu donar d’adreiças de servidors de noms, “enregistraments NS” en lenga tecnica) e poiretz aver un domeni en
vòstrenom.òc.eu.
— Avètz ja tot en plaça, e sonque besonh que qualque acorcha o redireccion (exemple de
jornalet.òc.eu).
Vòstras demandas:
domeni.oc.eu@jfblanc.eu.
Atencion, per ara los IDN marchan pas plan amb lo corric, justament. Es pas tròp possible d’aver una adreiça en
ieu@quicòm.òc.eu, que la majoritat dels servidors de corric supòrtan pas encara la nòrma (EAI, establida per l’RFC 6530).
Joan Francés Blanc
soi.aquí.òc.eu
òc.eu.pn
Comentaris
12 de decembre 23.34h
#4 L'explicacion ei que los domenis damb caractèrs non ASCII son disponibles dempuish 2010 haut o baish, mès non i a guaire de mond qui los utilizan pr'amor frem de logiciaus n'ac sabon pas afichar com cau (Chrome per ex.) Atau vse podètz causir sia kremlin.ru, sia президент.рф ...
Valoriza aqueste comentari:
3
0
12 de decembre 15.33h
#9 Segur! Après si n'avètz pas hrèita deus accents, vse podètz har au franchimand en bèth acceptar las letras shens accent...
Valoriza aqueste comentari:
2
0
12 de decembre 15.30h
#8 Ara suls clavièrs francés (qu'utiliza la màger part dels occitans) i a l'accent grèu en toca mòrta (de picar abans la vocala) al ras de l'è, doncas sufís de picar altGr+è puèi o per aver una ò. Sus internet, i a una extension a Firefox que se ditz abctajpu qu'es plan bona tanben per aver totas las letras d'Unicòde. Es pas disponible sus Google Chrome que gerís fòrça mal las adreças URL amb d'IDN dedins (afichan lo còde Punycode a la plaça).
Valoriza aqueste comentari:
2
0
12 de decembre 15.30h
#7 A! Grandmercé! Fonciona plan!
Valoriza aqueste comentari:
0
0
12 de decembre 15.25h
Nos fa una polida camba tot aquò.
Valoriza aqueste comentari:
0
2
12 de decembre 15.16h
#6 I a quicòm que me tafura.. per los pas asabentats trobar lo "ò" es a diser amb accent es benlèu malaisit...
Valoriza aqueste comentari:
1
0
12 de decembre 14.43h
#6 Vos cal ensajar http://lingüistica.òc.eu qu'es ja definit.
Valoriza aqueste comentari:
4
0
12 de decembre 14.06h
#3 A! Aquò agrada pas a qualqu'un? Me pensi totun qu'es una escasença que los occitanistas avèm d'agafar per que nòstras lenga e cultura sián mai vesedoiras, amb un mot e un accent grèu que nos identifican a totes. :-)
Valoriza aqueste comentari:
3
0
12 de decembre 11.14h
M'i coneishi gaire en informatica fondamentala, e i a quauquarren que m'intriga : detàlhatz los accents acceptats dens cada lenga , mès pertant n'èi jamèi vist de letra accentuada dedens una URL... a començar per l'URL d'aquesta paja ! Quala n'en es l'explicacion ?
Valoriza aqueste comentari:
1
0
Comenta
Lo comentari es estat mandat corrèctament
13 comentaris
(11 vòtes)
En cargar
13 comentaris
Mandar
