Pendent l’Edat Mejana, lo rire foguèt pas una practica tròp presada per la Glèisa Catolica pr’amor qu’ela lo considerava inadeqüat. Categorizat perilhós pel fach d’èsser en contraposicion de l’ideal ascetic de l’autocontraròtle, e enemic del monge, fin finala la Glèisa decidís d’enonciar al sègle XII una escolastica suls emplecs apropriats del rire e de l’umor.
Gràcias a la proliferacion de las lengas vernacularas, l’umor a l’epòca medievala en Occident es cargat de sensibilitat a la diferéncia de l’umor en latin, qu’es fòrça mai tecnic e limitat a d’exercicis lingüistics intellectuals e religioses. Lo rire maliciós, pròpri de l’Antiquitat, s’amagava socialament mentre que se risiá jos capa. Es fòrça possible que foguèsse a aquela epòca que se transformèt en lo sorire, que qualques unes situan son aparicion a l’entorn del sègle XII.
Ça que la, e malgrat totes los esfòrces de la Glèisa per limitar aquela practica, pr’amor qu’èra signe de dobertura a las idèas diabolicas e transmetedora de las piègers pensadas malignas exteriorizadas a travèrs del rire, aquela practica venguèt fin finala un fenomèn cultural que lo practiquèt tota la societat amb los sieus pròpris còdes, personatges e representacions.
Un dels personatges per excelléncia e fenomèn universal dempuèi l’Antiquitat es estat lo bofon. Aqueles amusants personatges foguèron d’òmes, de femnas, d’enfants, de nanets o de personas deformadas o grotescas que fasián rire los òstes amb lor engenh. Ja dins la Grècia atenenca, los bofons partejavan dins los teatres las creacions de Sofòcles e d’Euripides. Çò meteis arribava amb las òbras de Marçal, Senèca e Suetòni a Roma.
Segon los istorians de l’epòca, lo cristianisme eiretèt dels bofons del mond pagan. Pendent lo sègle V, lo mestièr de bofon de carrièra se mesclèt amb lo dels joglars. Aital, se mantenguèt e se propaguèt l’art de las mariòtas long de l’Edat Mejana.
Lo bofon podiá èsser vertadièrament fòl o podiá èsser qualqu’un que jogava simplament lo ròtle d’un fòl, palhasso, acrobata o joglar. Los bofons de la cort foguèron l’elèit dels animators: jogavan als palaises davant los reis, als castèls dels nòbles e lo quite clergat arribèt de manténer de bofons per lor divertiment.
Los primièrs bofons de cort en Euròpa s’inspirèron dels actors comics de l’anciana Roma e d’Egipte, qu’amb lor franquetat ridiculizavan certanas accions e comportaments de las classas dirigentas. Mantes se deguèron exiliar per servar la vida, en se desplegant per tota Euròpa en cèrca de publics nòus e d’una libertat màger e en tot establir las basas del futur bofon medieval e de la Renaissença. Aqueles bofons saupèron aprofechar l’èrsa de fascinacion creissenta per lo baujum dempuèi la fin de l’Edat mejana.
Lo bofon podiá aver sas originas dins un estudiant universitari qu’aviá mal capitat, un monge expulsat per aver de relacions enebidas amb de monjas, de giboses amb bona expression e de talent verbal, d’acrobatas amb de dotacions fisicas excepcionalas, de musicians embelinaires, de charlatans e quitament de païsans amusants que sedusián los nòbles amb lors neciors.
Dins lo palais lo bofon aviá una seguida de privilègis, coma lo de se poder sèire a taula amb lo sieu senhor e, plan segur, de dire çò que li venguèsse al cap en cada moment. En mai d’aquò, s’ocupava non solament de distraire son senhor, mas tanben li donava de conselhs en cèrts afars. Atanben, podiá totjorn criticar sas accions s’o fasiá amb un lengatge perspicaç e d’un biais engenhós. Se distinguissiá aital dels palhassos tradicionals, que lor foncion èra de far l’idiòta tot simplament per amusar lo mond.
Los bofons foguèron capables de crear amb lor “baujum” especial lo concèpte sus “lo baujum” qu’impregnèt totas las capas e nivèls de la societat europèa pendent plusors sègles. Ça que la, lo bofon de la cort s’estenguèt en Euròpa pendent lo sègle XVIII. En sa plaça apareguèt una nòva modalitat, qu’aviá pas res a veire: èran los que normalament trabalhavan per las familhas nòblas. Aquel tipe de bofon, en luòc de far rire lo senhor, èra lo que risiá de las bofonadas del senhor. Es una modalitat qu’encara subreviu dins qualques unes dels nòstres comportaments socials actuals.
Mas, en tot cas, e malgrat la pression religiosa qu’existiguèt pendent l’Edat Mejana, lo rire e l’umor saupèron trobar lors formas d’expression gràcias a las lengas vernacularas e als bofons, que foguèron capables d’eludir l’ideal dictat per la Glèisa e prene lo d’Aristòtel. Aquel grand filosòf defendiá que l’òme èra risolièr per natura. E, aürosament, es aital que contunha d’o èsser, malgrat los nauts e los basses dels tempses que sèm a viure.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.
Gràcias a la proliferacion de las lengas vernacularas, l’umor a l’epòca medievala en Occident es cargat de sensibilitat a la diferéncia de l’umor en latin, qu’es fòrça mai tecnic e limitat a d’exercicis lingüistics intellectuals e religioses. Lo rire maliciós, pròpri de l’Antiquitat, s’amagava socialament mentre que se risiá jos capa. Es fòrça possible que foguèsse a aquela epòca que se transformèt en lo sorire, que qualques unes situan son aparicion a l’entorn del sègle XII.
Ça que la, e malgrat totes los esfòrces de la Glèisa per limitar aquela practica, pr’amor qu’èra signe de dobertura a las idèas diabolicas e transmetedora de las piègers pensadas malignas exteriorizadas a travèrs del rire, aquela practica venguèt fin finala un fenomèn cultural que lo practiquèt tota la societat amb los sieus pròpris còdes, personatges e representacions.
Un dels personatges per excelléncia e fenomèn universal dempuèi l’Antiquitat es estat lo bofon. Aqueles amusants personatges foguèron d’òmes, de femnas, d’enfants, de nanets o de personas deformadas o grotescas que fasián rire los òstes amb lor engenh. Ja dins la Grècia atenenca, los bofons partejavan dins los teatres las creacions de Sofòcles e d’Euripides. Çò meteis arribava amb las òbras de Marçal, Senèca e Suetòni a Roma.
Segon los istorians de l’epòca, lo cristianisme eiretèt dels bofons del mond pagan. Pendent lo sègle V, lo mestièr de bofon de carrièra se mesclèt amb lo dels joglars. Aital, se mantenguèt e se propaguèt l’art de las mariòtas long de l’Edat Mejana.
Lo bofon podiá èsser vertadièrament fòl o podiá èsser qualqu’un que jogava simplament lo ròtle d’un fòl, palhasso, acrobata o joglar. Los bofons de la cort foguèron l’elèit dels animators: jogavan als palaises davant los reis, als castèls dels nòbles e lo quite clergat arribèt de manténer de bofons per lor divertiment.
Los primièrs bofons de cort en Euròpa s’inspirèron dels actors comics de l’anciana Roma e d’Egipte, qu’amb lor franquetat ridiculizavan certanas accions e comportaments de las classas dirigentas. Mantes se deguèron exiliar per servar la vida, en se desplegant per tota Euròpa en cèrca de publics nòus e d’una libertat màger e en tot establir las basas del futur bofon medieval e de la Renaissença. Aqueles bofons saupèron aprofechar l’èrsa de fascinacion creissenta per lo baujum dempuèi la fin de l’Edat mejana.
Lo bofon podiá aver sas originas dins un estudiant universitari qu’aviá mal capitat, un monge expulsat per aver de relacions enebidas amb de monjas, de giboses amb bona expression e de talent verbal, d’acrobatas amb de dotacions fisicas excepcionalas, de musicians embelinaires, de charlatans e quitament de païsans amusants que sedusián los nòbles amb lors neciors.
Dins lo palais lo bofon aviá una seguida de privilègis, coma lo de se poder sèire a taula amb lo sieu senhor e, plan segur, de dire çò que li venguèsse al cap en cada moment. En mai d’aquò, s’ocupava non solament de distraire son senhor, mas tanben li donava de conselhs en cèrts afars. Atanben, podiá totjorn criticar sas accions s’o fasiá amb un lengatge perspicaç e d’un biais engenhós. Se distinguissiá aital dels palhassos tradicionals, que lor foncion èra de far l’idiòta tot simplament per amusar lo mond.
Los bofons foguèron capables de crear amb lor “baujum” especial lo concèpte sus “lo baujum” qu’impregnèt totas las capas e nivèls de la societat europèa pendent plusors sègles. Ça que la, lo bofon de la cort s’estenguèt en Euròpa pendent lo sègle XVIII. En sa plaça apareguèt una nòva modalitat, qu’aviá pas res a veire: èran los que normalament trabalhavan per las familhas nòblas. Aquel tipe de bofon, en luòc de far rire lo senhor, èra lo que risiá de las bofonadas del senhor. Es una modalitat qu’encara subreviu dins qualques unes dels nòstres comportaments socials actuals.
Mas, en tot cas, e malgrat la pression religiosa qu’existiguèt pendent l’Edat Mejana, lo rire e l’umor saupèron trobar lors formas d’expression gràcias a las lengas vernacularas e als bofons, que foguèron capables d’eludir l’ideal dictat per la Glèisa e prene lo d’Aristòtel. Aquel grand filosòf defendiá que l’òme èra risolièr per natura. E, aürosament, es aital que contunha d’o èsser, malgrat los nauts e los basses dels tempses que sèm a viure.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari