Bandièra01 1180x150: Comuna de Tolosa

Actualitats

Lanas: los caçaires apèran, en occitan, a ua manifestacion

Ensagem de balhar quauques claus per compréner la situacion, los enjòcs e la portada de tot aquò

| GAIZKA IROZ

La caça es un subjècte sensible dens las Lanas. Dempuish annadas lo malaisèr es reau, sustot per las caças ditas “tradicionaus”.  Per aperar a ua manifestacion de defensa, qu’utilizan l’occitan. Amalgama trobla, recuperacion electorau o reflexion pregonda?


Un còp n’es pas forçadament costuma, solide, mes lo hèit que s'amerita d’estar senhalat: la Federacion deus caçaires de las Lanas qu’a tanben utilizat l’occitan gascon tà aperar a ua manifestacion au Mont lo dissabte 1r d’octòbre. Lo comunicat de premsa qu’es cosignat per l’Associacion departamentau de las caças tradicionaus a la matòla dont lo president es En Jean-Jacques Lagüe. Perqué aquera “manif”? E perqué l’utilizacion deu gascon? Com e's hè que la prauba “lenga nòsta”, tan mespresada e escarnida, salheishi sobtament dens lo debat —viu— que segoteish dempuish quauques annadas lo microcòsme deus caçadors? Ensagem de balhar quauques claus per compréner la situacion, los enjòcs e la portada de tot aquò.
 
 
De la caça en generau
 
Per ua bona part enqüèra, la Gasconha, dont las Lanas hèn partida, demòra rurau, ja sia que la depression e la concentracion de l’agricultura, l’urbanizacion e la terciarizacion de l’economia modifiquin de hèit los mòdes de vita. Activitat longtemps frequenta autes còps, la caça qu’a tendéncia a baishar. Qu’atira mensh de joenes adèptes.  Segur, las ACCA (associacions comunaus de caça agradadas) son de comptar dens los vilatjòts (que us'apèran sovent per las batudas aus cabiròus e sustot aus pòrcs-sanglars qui’s multiplican) mes l’activitat cinegetica es sovent mau considerada. Los caçaires – a còps responsables deu lor maishant imatge pr’amor deu lor comportament – que pateishen deu divòrci apregondit entre monde de la vila e campèstre. Que cau tanben comptar dab la pujada de l’ideologia “animalista” e quitament deu “veganisme”. E los “nembròds” de recéber noms d’ausèths (“viandaires, exterminators destructors d’espècias animaus”), a maugrat que federacions e associacions locaus hèssin esfòrç per melhorar l’imatge (educacion deus caçadors a l’arrespècte de la natura). En soslinhant tanben que jògan un ròtle regulator e protector. Que tròban pro d’exemples qui muishan que contribueishen d'efèit a amelhorar lo mitan naturau (véder çò de hèit dens lo País de Bòrn).
 
 
Punt sensible
 
Dens las Lanas (Shalòssa, pinhadars de las Lanas de Gasconha en generau), lo punt sensible, aquò se compren, que’s cristalliza sus las caças aperadas “tradicionaus”. L’epicentre de la sensibilitat se tròba dens la region de Tartàs, sus las arribas de la Midosa, a miei camin entre Dacs e lo Mont. Qu’i a ua tradicion, adara interdita, de caça per teneralhas, sedadas, esplangons e autas tendèlas.
 
La caça a la matòla (ua mena de caujòla) deus “ortolans” (Emberiza hortulana, varietat de “bruant”) es la mei mediatizada. Los òmis politics locaus, probablament per rasons electoraus, que la defenden “bec et ongles” (se pòt díser atau en francés) e ne cau pas mancar d’espiar imatges que deishan soscar sus la relativitat de las leis e reglaments.
 

 
L’ahar que passiona lo monde. Sus la  Telaranha lo “buzz” qu’estó hèit dab l’ahar deu vilatge d’Audon e lo son òme en calçon qui brandeish son palahèr en noveme de 2015.
 
Lo divés 19 d’ aost darrèr, ua manifestacion se debanèt au Mont, prefectura de las Lanas. De senhalar que la caça a l’alauda se sent miaçada era tanben. E los caçaires a la paloma (qui son sovent los medishs) se senten concernits. 
 
 
Curiosa amalgama totun
 
Au parat de las hèstas de la Magdalena, en julhet, au Mont, qu’an vist, a costat, puish dens las arenas deu Plumaçon, ua curiosa manifestacion d’estil “palhassa”, dab capulats de la hòrt oficiau Aglomeracion deu Marsan en bona plaça, miat per lo personatge de “Super Gascon” creat per lo grop “Inspector Cluzo”. Un imatge, non environat de fòtos sagnosas, se tròba tanben dens. N’es pas segur que lo “Super Gascon” agi pro emplegat l’occitan dens aquera manifestacion qui èra en realitat ua contramanifestacion a la deus anti corrida de toros a la quau e participèt, lo medish jorn, l’anciana ministre Rama Yade.
 
Contràriament a la corsa de vacas (chafrada “corsa landesa” ja sia que’s practiqui tanben  en Gers, en Bearn e dens ua petita partida d’Òlt e Garona), la “corsa espanhòla” on tuan los taures, es ua tradicion importada au sègle XIXu. Ua mena de cultura de substitucion a la cultura gascona, benlèu. Totun, qu’a pujat en importància e que representa probablament un heish de moneda per las municipalitats, preu mundillo e preus autes òmis o hemnas d’ahars qui manejan tot çò que vira au torn d’aqueths eveniments. D’arremercar que, pertot, parlan de “ferias” e non pas mei de “hèstas”, ja sia que lo francitan “festayre” sii passat dens lo vocabulari corrent.
 
Au parat de la manifestacion deu 19 d’aost, qu’an vist los capulats e caçaires qui manifestavan evocar la tauromaquia e las tradicions landesas. Shens evocar la lenga, evidentament. Alienacion ordinària ben coneishuda…
 
 
Nautat o huec de palha?
 
Donc, lo comunicat tà aperar a la manif deu 1r d’octobre sembla marcar ua petita evolucion. Solide que parla tostemps de “culturas taurinas” (de compréner que mescla e corrida de toros e “corsa landesa”), mes qu’evòca tanben las “cordèras agricòlas”. Un signe de reflexion mei pregonda sus l’evolucion de la societat?
 
E que cita clarament las associacions de defensa de la lenga gascona. E averén, los caçadors landés, meditat la famosa senténcia tirada deu Frederic Mistral (Las Isclas d’aur, 1878): “Intrepides gardians de nòste parlar gent, /Gardem lo, franc e pur e clar come l’argent, / Car tot un pòple aquí s’abeura. / Car, de morre-bordon qu’un pople tomba esclau, Se ten sa lenga, ten la clau / Que dei cadenas lo desliura”?
 
E posquin estar entenuts preus capulats —senators, deputats, conselhèrs de tots nivèus— qui, quan e son au poder, oblidan sovent de har quauqua arren tà la lenga occitana!
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

Jacme Miramont de Guiana
31.

L'eslogan de la manifestacion dels caçaires al Mont de Marsan, per la lenga, serà:

"TA QUE VIVI LA LENGA GASCONA"

Me soi entresenhat un pauc. Es lo collectiu Gascon Lanas que l'a decidit. Aquel collectiu es lo recampament de totas las associacions gasconas del departament de las Landas (musica, teatre, cors de lenga etc...)

  • 0
  • 0
JC Dourdet
30.

#29 Vese un pauc mielhs çò que voletz dire, afen mai o mens, ma fe, sabetz, n'ai dins la bela-familha daus cha̧çaires (nonmàs dos totparier mas ne'n coneisse d'autres e me charpinhe pas coma ilhs per tant, som capables de minjar a la mesma taula !), qu'es pusleu daus chaçaires dau "diumenc", vesetz, que permenen lo fusilh (enfin, segur que me, ai plan dau mau a compréner qu'un prénie lo fusilh quand un vòu mas se permenar, préner l'aer e tot e tot mas...) e son pas los piegs segur, son suvent bassetz vielhs (enfin, pas tant, dins la seissantena). En veritat, crese que la gent coma quilhs-quí, que chaçan (e mai ieu siá opausat a quela practica dempuei longtemps, bien davant que chausisse de chamnhar d'alimentacion), l'i a pas grand chausa de far, los fau laissar tranquilles, lor practica dispareitrá emb ilhs, qu'es mai la practica de la chaça en se e sa justificacion sus las quaus me sembla bon de s'interrojar pusleu que sus los chaçaires ilhs-mesmes enguera que, de las vetz, quò fai pas de mau de far un estudi sociologic, subretot per que las jòunas generacions persegan pas çò que lors ainats an fach mas crese que qu'es en bona via, lo nombre de chaçaires demesís totjorn mai e quò fai de mens en mens enveja aus jòunes de la campanha. Après que n'i àia que jugan sus l'oposicion vilauds/pacans per dire que los pacans sirián tots daus chaçaires e que los vilauds sirián desconnectats de la "natura", hum, quò me sembla tot simplament faus (subretot quand vesen coma la coneissen plan mau daus còps la natura, quauques chaçaires). E puei segur, l'i a totas quelas cha̧ças inicas coma la de l'ortolan o la chaça au vesc/a la peja. Ten, ai un article que vai paréisser dins Sapíencia sus queu subject).

  • 0
  • 0
Pèir Bigòrra
29.

#28 Encòra un còp, que n'i a de tots e que n'i a tanben de qui n'aurén pas a hèr de fusilh (que'n coneishi tanben, figuratz-vos !) de tan qu'ei dangerós mès que n'i a de practican era caça dab seriós e responsabilitat, que diserí tanplan dab etica (que n'ei pas vòsta aquò segur !) Caçar non vòu pas díser voler a tot fòrça arreposar eth periòde d'aubertura, salopar era natura o voler aucir a tota fòrça bèstias en via de desaparicion !

Vertat qu'eras chifras de qui avançatz e hèn paur (ja que non precisatz de quina escala e son mès quan serén de tot eth estat francés, b'ei tròp, j'ac vòi concedir tot viste !) Mès per víver e trabalhar en monde rurau, que sòi beròi septic sus eth hèt de qu'ua majoritat e sié desfavorabla e era "fixeta" que hèn daubuns ecologistas, urbans bèths còps, sus eth ahèr dera caça qu'arrend inodibles eths arguments de qui pòden desvolopar sus tot çò d'aute (en çò deths joens de qui hèn loas eras concideracions deths loés ainats sense èster caçaires eths madeish).

Après, "per" o "contra" era caça, qu'ei eth madeish debat d'eth de qui consista a saber se cau minjar carn o pas ! Que pensi de saber era vòsta causida, que la respècti mès non tiratz pas de conclusions definitivas sus eth monde de qui non hèn eras madeishas coma vos (dab mes de pedagogia e mes pòc d'estigmatizacion, dilhèu que i vengueràn, qui sap) !

  • 0
  • 0
JC Dourdet
28.

#27 Au mens, los qu'apelatz bobòs fan de mau a degun e a deguna bèstia çò qu'es objectivament pas lo cas daus chaçaires que nosen au còp a las bèstias, a ilhs-mesmes e aus permenaires (150 accidents de chaça chasca annada dont 40 morts a pauc près, suvent daus chaçaires mas tanben daus permenaires, la sola activitat qu'un l'i pòt tuar en tota impunitat, quò passa chasque còp per un accident, l'i a mai daus chaçaires qu'an tuat lor filh e qu'an tornat préner lo fusilh... fai paur, qué dire).

  • 0
  • 0
Pèir Bigòrra
27.

#25 Sectaris, que n'i a pertot, daubuns caçaires que'n son e daubuns bòbòs autan plan ! Que coneishi caçaires que son ath madeish temps agricultura biologica. Çò qu'ei de dòu hèr que de leguir monde de qui hèn associacions sistematicas coma caçaire = braconaire = alcolic = mahutre = torcionaire, etc. Per aver tostemps viscut (e accessòriament popat era lenca) dab caçaires, que pòdi díser que son autan sectaris coma eths gascons e son tots prèsts a trahir era causa occitana, be l'an ena sang ce pareish !

  • 0
  • 0

Escriu un comentari sus aqueste article