Opinion
Letra dubèrta à-n-aquelu qu’àimon vertadierament la noastra bèla lenga d’òc… e lo noastre niçard !
Liègi sovent d’articles que tràcton de «la lenga nissarda», presentada coma una entitat en defoara de la lenga d’òc (e sovent acompanhats de prepaus pas gaires simpatics à l’intencion dei occitanistas). Lo drama es que li personas que tènon aquelu prepaus a la man sobre lu noastres politics, que lu escóton sensa si demandar se li sieu afirmacions son fondadi ò non.
E aquò es una vergonha. Perqué aqueli afirmacions son unicament l’expression d’una ideologia estrecha e reductritz que sente mau, sensa minga argument lengüistic onèste ni pertinent.
Promierament, minga lengüista seriós sostendrà que lo niçard e lo provençau son de lengas. D’acòrdi, aquestu doi parlars an la sieu istòria e li sieu letras de noblessa, e lu aparar es doncas completament legitime (cen que fau quotidianament). Ma, se non fèm dau niçard una varianta dialectala dau varés maritime, constituísson doi dialèctes de la lenga d’òc (m’ai sieus variantas e localismes respectius, legitimes e respectables).
De la reconoissença dau provençau e dau niçard
Lo problema vertadier, es la reconoissença dei lengas istoriqui de França…. Cen que totplen oblídon, ignòron (ò, encara mai greu, refúdon de vèire), es que aquí dont la lenga d’òc es reconoissuda, la sieu diversitat l’es finda. Basta lièger lu tèxtos oficials de l’Educacion Nacionala per n’èstre convençut. Per exemple, dins le B.O.E.N. dau 24 de julhet dau 2003, portant mencion dei lengas que poàdon èstre objècte d’una espròva au Bac, si liège pàgina 1577:
Lu tèxtos li son: apliquèm-lu, faguèm-lu conóisser e aplicar, alargam-lu à d’autres camps, ma faguèm pas mina de lu ignorar!
De la grafia
E l’ortografia qu’aqueli personas emplégon mena à escriure de doi façons diferenti de mòts identics, segond que siam en niçard ò en provençau… Ma generalament an “causit” una grafia solament perqué conóisson ren de l’autra...
Si liège e si di que la grafia mai adaptada au provençau e au niçard es la grafia mistralenca. Òr, cau saupre que la grafia «mistralenca» emplegada à Niça es pas completament la mema qu’aquela emplegada per lo provençau. Per exemple: lo mòt «avenir», prononçat [ave’ni] dintre lu doi parlars, s’atròva escrich «aveni» en provençau e «avenì» en niçard (la règla d’accentuacion es pas la mema) e lo mòt «niçarda», escrich «nissarda» en niçard e «niçardo» en provençau2. Aquela de cacofonia!
Quant à dire que la grafia mistralenca es «mai adaptada per le respècte de la lenga efectivament parlada», es un argument que poarta la marca de l’ignorança: la grafia classica permete sensa problema de respectar la diversitat de la lenga tot en respectant la sieu unitat. N’en dirai pas mai sus lo subjècte, pensi de n’aver fach la demostracion clara dintre la mieu GRAMÀTICA DAU NIÇARD (que mai d’un auria besonh de la lièger denant de mandar d’afirmacions tant faussi…) e ai illustrat tot aquò, entre autri cauas, dins lu mieu romans en niçard. Sensa parlar de la presenta letra dubèrta, qu’es escricha en niçard, per aquelu que non l’auríon encara remarcat…
Parli aquí per lo niçard costier, qu’es lo mieu parlar d’origina, ma es clar que per lo gavoat si pòu dire la mema caua en matèria de grafia. Aquí devèm saludar lo travalh fach dins li Valadas Occitani d’en Piemont per la normalisacion de la sieu grafia3, que s’inscriu dins la linha dau present article. La comission qu’a redigit aquela nòrma de l’alpin oriental a clarament mostrat que la grafia occitana permete ben de transcriure lo particularisme tot en restant dins l’uninat de la règla grafica, per exemple dins la prononciacion de á, totjorn [c] coma en lengadocian, ò encara dins li desinenças verbali, dont trovam au present chantan/chanton/chanten4, en foncion de la prononciacion locala.
Per la grafia finda, lu tèxtos oficials de l’Educacion Nacionala son clars:
Lo problema es sobretot que n’i a que non respècton aqueli disposicions, à toi lu niveus de l’ensenhament. Ai regulierament de ressons de cen que si debana dins de classas dont, quora s’estúdia un tèxto extrach d’una dei mieu publicacions, aqueu tèxto es pilhat sistematicament dins aquelu qu’ai publicat dei promiers, qu’èron en grafia mistralenca; lu mai recents, escrichs en grafia classica, son laissats de costat ò adpatats.
De la balcanisacion
En matèria de defensa dei lengas de França, le sectarisme mena inevitablament à una balcanisacion esterila, mai que segur perilhoa. Ma li personas qu’agísson ansinda, voàlon vertadierament la perennisacion de la lenga d’òc? Tot dins lo sieu biais de faire indica pusleu que si voàlon contentar d’una sobrevida folclorisanta, en despièch de bèi discors…
«Divisar per regnar mai facilament», di lo provèrbi… Lu noastres governaires ostiles au manteniment dei lengas regionali an tot à ganhar d’una balcanisacion de la lenga d’òc. Per aparar lo sieu francés imperialista. E la lenga d’òc, ansin anequelida, a tot à li perdre…
De la tolerança
Ieu prefèri, e de luènh, lo comunicat que firmèron ensèms lo 27 de sepembre dau 2003 à Brinhòlas lo CREO-Provença, la Mantenença de Provença dau Felibritge e lo Movement Parlaren:
Aquí, si pòu vertadierament parlar de tolerança e de dubertura d’esperit. Perqué aparar la lenga d’òc, aquò es pas s’embarrar dins lo particularisme, ma au contrari si durbir ai autres: la lenga d’òc es l’autís ideal per si durbir ai lengas e culturas vesini, la laissèm pas en pastura à d’escurs e vergonhós interès localistas …
L’Institut d’Estudis Occitans l’a ben capit, qu’a abandonat la sieu idea de lenga estandard. E lo Felibritge l’a parierament capit, qu’aüra toi lu sieus comunicats pàrlon d’aparar la lenga d’òc dins la sieu diversitat e non li lengas d’òc.
Empleguèm la noastra energia per anar de l’avant per dau boan en socialisant la lenga, en desvelopant lo sieu ensenhament, en publicant d’obratges pedagogics e leteraris. Aquò serà benefic per la lenga noastra.
Reinat TOSCANO
Grand Prèmi de Literatura dau Comitat dei Tradicions Niçardi
Professor d’Italian e de Lenga d’òc
Doctor en Estudis Occitans de l’Universitat de Niça
Escrivan
1 Lu caractères gras non figúron dintre lo document oficial, son ajustats per sotalinhar la presença dei doi parlars. Encara mai qu’aquò: lo noastre niçard es escrich … en niçard, cen que, normalament, non es autorisat dins un document oficial francés!
2 Lu aparaires de la grafia mistralenca exclusiva apàron la forma Nissa tot en afirmant que li raíç latini son l’elemnt de basa… Ma Nicaea dau latin non pòu donar autra caua que Niça… (lo «ç» es la soleta forma etimologicament corrècta, coma lo nòta MISTRAU).
3NÒRMAS ORTOGRÀFICAS, CHAUSIAS MORFOLÒGICAS E VOCABULARI DE L’OCCITAN ALPIN ORIENTAL, Espaci Occitan – Regione Piemonte, 2008.
4 En seguissent la règla generala de l’accentuacion, coma fan mantu Occitanistas au jorn d’encuèi, si porria escriure chàntan/chànton/chànten.
E aquò es una vergonha. Perqué aqueli afirmacions son unicament l’expression d’una ideologia estrecha e reductritz que sente mau, sensa minga argument lengüistic onèste ni pertinent.
Promierament, minga lengüista seriós sostendrà que lo niçard e lo provençau son de lengas. D’acòrdi, aquestu doi parlars an la sieu istòria e li sieu letras de noblessa, e lu aparar es doncas completament legitime (cen que fau quotidianament). Ma, se non fèm dau niçard una varianta dialectala dau varés maritime, constituísson doi dialèctes de la lenga d’òc (m’ai sieus variantas e localismes respectius, legitimes e respectables).
De la reconoissença dau provençau e dau niçard
Lo problema vertadier, es la reconoissença dei lengas istoriqui de França…. Cen que totplen oblídon, ignòron (ò, encara mai greu, refúdon de vèire), es que aquí dont la lenga d’òc es reconoissuda, la sieu diversitat l’es finda. Basta lièger lu tèxtos oficials de l’Educacion Nacionala per n’èstre convençut. Per exemple, dins le B.O.E.N. dau 24 de julhet dau 2003, portant mencion dei lengas que poàdon èstre objècte d’una espròva au Bac, si liège pàgina 1577:
«Peuvent faire l’objet d’épreuves (…) les langues suivantes: (…) langue d’oc (auvergnat, gascon, languedocien, limousin, nissart, provençal, vivaro-alpin) “.1
Lu tèxtos li son: apliquèm-lu, faguèm-lu conóisser e aplicar, alargam-lu à d’autres camps, ma faguèm pas mina de lu ignorar!
De la grafia
E l’ortografia qu’aqueli personas emplégon mena à escriure de doi façons diferenti de mòts identics, segond que siam en niçard ò en provençau… Ma generalament an “causit” una grafia solament perqué conóisson ren de l’autra...
Si liège e si di que la grafia mai adaptada au provençau e au niçard es la grafia mistralenca. Òr, cau saupre que la grafia «mistralenca» emplegada à Niça es pas completament la mema qu’aquela emplegada per lo provençau. Per exemple: lo mòt «avenir», prononçat [ave’ni] dintre lu doi parlars, s’atròva escrich «aveni» en provençau e «avenì» en niçard (la règla d’accentuacion es pas la mema) e lo mòt «niçarda», escrich «nissarda» en niçard e «niçardo» en provençau2. Aquela de cacofonia!
Quant à dire que la grafia mistralenca es «mai adaptada per le respècte de la lenga efectivament parlada», es un argument que poarta la marca de l’ignorança: la grafia classica permete sensa problema de respectar la diversitat de la lenga tot en respectant la sieu unitat. N’en dirai pas mai sus lo subjècte, pensi de n’aver fach la demostracion clara dintre la mieu GRAMÀTICA DAU NIÇARD (que mai d’un auria besonh de la lièger denant de mandar d’afirmacions tant faussi…) e ai illustrat tot aquò, entre autri cauas, dins lu mieu romans en niçard. Sensa parlar de la presenta letra dubèrta, qu’es escricha en niçard, per aquelu que non l’auríon encara remarcat…
Parli aquí per lo niçard costier, qu’es lo mieu parlar d’origina, ma es clar que per lo gavoat si pòu dire la mema caua en matèria de grafia. Aquí devèm saludar lo travalh fach dins li Valadas Occitani d’en Piemont per la normalisacion de la sieu grafia3, que s’inscriu dins la linha dau present article. La comission qu’a redigit aquela nòrma de l’alpin oriental a clarament mostrat que la grafia occitana permete ben de transcriure lo particularisme tot en restant dins l’uninat de la règla grafica, per exemple dins la prononciacion de á, totjorn [c] coma en lengadocian, ò encara dins li desinenças verbali, dont trovam au present chantan/chanton/chanten4, en foncion de la prononciacion locala.
Per la grafia finda, lu tèxtos oficials de l’Educacion Nacionala son clars:
«En ce qui concerne les graphies, on s’efforcera d’adopter des attitudes ouvertes. Pour amener ses élèves à une pratique parlée et écrite de la langue dans sa variété locale, l’enseignant sera évidemment conduit à privilégier une base graphique qu’il déterminera librement en fonction de l’efficacité pédagogique et de l’environnement littéraire et culturel. L’exploration de la littérature lui offrira de nombreuses occasions d’introduire dans son enseignement des éléments d’information sur les autres systèmes d’orthographe, passés et actuels. Les oeuvres et les documents seront en effet présentés et étudiés en respectant strictement la graphie d’origine, celle-ci correspondant, de la part des auteurs, à des options, voire à des engagements, qui font partie intégrante de leur contribution aux lettres d’oc et qu’il ne saurait être question d’éluder ou de dénaturer: on trouvera là, au contraire, matière à développer chez les élèves l’esprit de rigueur scientifique et de tolérance avec lequel il convient d’envisager la question.» (Dispositions générales de l’Arrêté du 15 avril 1988, publié au Bulletin Officiel de l’Éducation Nationale supplémentaire n° 17 du 15 mai 1988.)
Lo problema es sobretot que n’i a que non respècton aqueli disposicions, à toi lu niveus de l’ensenhament. Ai regulierament de ressons de cen que si debana dins de classas dont, quora s’estúdia un tèxto extrach d’una dei mieu publicacions, aqueu tèxto es pilhat sistematicament dins aquelu qu’ai publicat dei promiers, qu’èron en grafia mistralenca; lu mai recents, escrichs en grafia classica, son laissats de costat ò adpatats.
De la balcanisacion
En matèria de defensa dei lengas de França, le sectarisme mena inevitablament à una balcanisacion esterila, mai que segur perilhoa. Ma li personas qu’agísson ansinda, voàlon vertadierament la perennisacion de la lenga d’òc? Tot dins lo sieu biais de faire indica pusleu que si voàlon contentar d’una sobrevida folclorisanta, en despièch de bèi discors…
«Divisar per regnar mai facilament», di lo provèrbi… Lu noastres governaires ostiles au manteniment dei lengas regionali an tot à ganhar d’una balcanisacion de la lenga d’òc. Per aparar lo sieu francés imperialista. E la lenga d’òc, ansin anequelida, a tot à li perdre…
De la tolerança
Ieu prefèri, e de luènh, lo comunicat que firmèron ensèms lo 27 de sepembre dau 2003 à Brinhòlas lo CREO-Provença, la Mantenença de Provença dau Felibritge e lo Movement Parlaren:
«L’Assemblée, réunie à Brignoles le 27 septembre 2003, demande à l’unanimité que l’instance représentative de la langue d’oc prenne en compte l’ensemble de l’héritage culturel de Provence dans le respect, entre autres, de la diversité des parlers et des systèmes orthographiques de la langue d’oc».
Aquí, si pòu vertadierament parlar de tolerança e de dubertura d’esperit. Perqué aparar la lenga d’òc, aquò es pas s’embarrar dins lo particularisme, ma au contrari si durbir ai autres: la lenga d’òc es l’autís ideal per si durbir ai lengas e culturas vesini, la laissèm pas en pastura à d’escurs e vergonhós interès localistas …
L’Institut d’Estudis Occitans l’a ben capit, qu’a abandonat la sieu idea de lenga estandard. E lo Felibritge l’a parierament capit, qu’aüra toi lu sieus comunicats pàrlon d’aparar la lenga d’òc dins la sieu diversitat e non li lengas d’òc.
Empleguèm la noastra energia per anar de l’avant per dau boan en socialisant la lenga, en desvelopant lo sieu ensenhament, en publicant d’obratges pedagogics e leteraris. Aquò serà benefic per la lenga noastra.
Reinat TOSCANO
Grand Prèmi de Literatura dau Comitat dei Tradicions Niçardi
Professor d’Italian e de Lenga d’òc
Doctor en Estudis Occitans de l’Universitat de Niça
Escrivan
1 Lu caractères gras non figúron dintre lo document oficial, son ajustats per sotalinhar la presença dei doi parlars. Encara mai qu’aquò: lo noastre niçard es escrich … en niçard, cen que, normalament, non es autorisat dins un document oficial francés!
2 Lu aparaires de la grafia mistralenca exclusiva apàron la forma Nissa tot en afirmant que li raíç latini son l’elemnt de basa… Ma Nicaea dau latin non pòu donar autra caua que Niça… (lo «ç» es la soleta forma etimologicament corrècta, coma lo nòta MISTRAU).
3NÒRMAS ORTOGRÀFICAS, CHAUSIAS MORFOLÒGICAS E VOCABULARI DE L’OCCITAN ALPIN ORIENTAL, Espaci Occitan – Regione Piemonte, 2008.
4 En seguissent la règla generala de l’accentuacion, coma fan mantu Occitanistas au jorn d’encuèi, si porria escriure chàntan/chànton/chànten.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari