S’a generat era opinion de qu’era lengua occitana d’Aran a un estonant estat de desaparicion e qu’un des motius ei era influéncia deth torisme. Ath long de sèt articles auem volut explicar qu’eth torisme non ei eth causant dera desaparicion dera lengua e que ben tractat se convertís en motor dera sua revitalizacion. Ei ua oportunitat.

Cèrtament eth torisme, qu’ei eth dinamizador economic dera Val d’Aran, pòrte persones damb lengües diferentes, generaument mès poderoses qu’er occitan que pòden generar ua sensacion de lengua inferiora ena lengua pròpria; se cree enes aranesiparlants un sentiment de parlar damb menor categoria. Ara ben, i an auut d’auti moviments sociaus ena Val d’Aran damb grana trascendéncia poblacionau qu’an deishat ua tralha mès pregonda en procés agonizant dera lengua pròpria d’Aran.

Hè un dies. pregunte a un companh d’origen romanés, se perque non s’interessaue pera lengua naturau d’Aran. Me contestèc que non auie eth temps, qu’auie vengut a trabalhar e qu’eth dia ère cuert, e que non i auie facilitats entath sòn aprenentatge..., però, ahigec que s’auesse eth temps aprenerie abans eth catalan que non pas er occitan, pr’amor qu’eth catalan a ua utilitat en gésser dera Val d’Aran e en anar tà Barcelona. M’estonèc. Eth problèma ei que des dera Val d’Aran non auem sabut dar importància ara nòsta lengua e es nauvenguts non ven eth besonh e er interès d’aprener-la. Aguesta realitat non a arren a veir damb es toristes, tèma centrau d’aguest escrit. Sonque voi incidir en que d’auti motius e moviments an deishat ua mèrca mès pregonda en procés minorizant dera lengua nòsta. Es granes immigracions viuudes, era darrèra deth seglè XXI o es anteriores damb eth trabalh enes mines o damb eth bastiment des centrals idroelectriques son ena basa des dificultats de conservacion dera lengua. Es importants efèctes dera implantacion des fòrces de seguretat espanhòles, policia e guardia civil, personau dera aduana..., o era deth cuartèl des militars en Vielha, an originat un efècte contrari ara lengua pròpria, castelhanizador... Deuant d’aguesti moviments era nòsta lengua prenie un caractèr locau, de lengua petita que s’acoquinaue deuant dera lengua castelhana, mès poderosa e damb un gran procés expansiu.

Pèire Bec, Membre dera Acadèmia aranesa dera lengua occitana, manifestèc, respècte der occitan de França, qu’es persones damb baish nivèu culturau son es que mès facilament se pòden tornar monolingües francesi, maugrat que coneishquen er occitan e que contràriament persones damb ua formacion academica major pèrden er occitan damb major dificultat e acaben dominant es dues lengües. Es nivèus de formacion personau ena Val d’Aran an estat corrèctes, es aranesi gessien a estudiar dehòra, però er aluenhament des centres de formacion des ciutats a creat ues bosses de mancances qu’an facilitat era aproximacion ara lengua castelhana.

Ara, damb eth torisme s’a artenhut un desvolopament economic e sociau important e s’aurie de profitar entà produïr un desvolopament culturau que pòrte a auer major conciéncia dera valor dera lengua. Era consideracion dera lengua pròpria en encastres toristics ei bon entath torisme e entara lengua. Ben estructurat, aplicant modèls adequats, eth torisme beneficiarà dera difusion dera identitat pròpria deth país.

I an quate encastres que ben trabalhats contribuïran a desvolopar un servici toristic de qualitat. Era normativizacion dera lengua e era sua aplicacion enes denominacions toponimiques enes mès usuaus, ena toponimia major, e enes mès proximes, toponimia menor, mantierà era personalitat. Era non traduccion, as lengües mès difoses, des nòms de lòc e era insistenta actitud de persutar enes denominacions istoriques, tradicionaus mos ajudarà a mantier era connexion damb eth passat e a qu’eth visitant posque enténer era originalitat der espaci a on ei.

Eth manteniment d’un paisatge damb senhalizacions sonque en occitan, però damb es recorsi de besonh entà qu’eth messatge arribe as interlocutors, en tot emplegar pictogrames o d’auti metòdes adequats mantierà eth país en un entorn especiau qu’eth torisme agrairà e que conservarà er emplec dera lengua en un encastre util.

Era gastronomia que s’oferís as passants a d’èster dada en occitan entà qu’eth bon assaboriment dera bona codina sigue complementat damb un entorn de sabiesa populara. Cau recuperar era “Òlha” en lòc dera generalizada “Olla”.

Eth torisme culturau que se manifèste enes visites glèises, musèus, assisténcia a explicacions, visita de paratges naturaus, itineraris… a d’èster ofèrt exclusivament en occitan, damb es supòrts lingüisics qu’es naues tecnologies mos faciliten (Còdis QR, Instagram…). Cau oferir un país magic.

Eth torisme da ua oportunitat ara lengua pròpria e era lengua naturau deth país ei un recors qu’eth torista agraís, ei un recors toristic.