Cresi que seriá melhor que vos venguèssi pas pus veire cada setmana… Mon prètzfach, almens coma o concebi, es d’escriure en lenga nòstra per vos parlar de çò que se sona l’actualitat.

E l’actualitat que siá internacionala o ligada a l’exagòn es cada jorn pièger. Lo quite president, l’eraud del ”tot en meteis temps” comença de se rendre compte que çò que  capitèt, qualques ans a, per una campanha electorala de las paraulas vuèjas de sens o quasi a res portat a la ”start-up nation”!

Ça que la, mai encara que los dos presidents precedents, a la pretencion de menar lo país cap a un avenidor gloriós en  promovent una politica liberala encara mai descabestrada. Amb son ministre de la Talhas —que pren lo temps de far de l’escrivan—, en plaça dempuèi son primièr mandat fòrman un duopòli que decidís de tot e de son contrari. Es de se demandar, levat dos o tres, perque i a mai d’un trentenat de ministres dins aqueste governament.

Un jorn, nos dison que se cal pas far de pensament que tot es “under control”; lo lendoman, nos venon anonciar que cal d’urgéncia trobar qualques miliards e donc far d’estalvis quand la dòxa oficiala proclama que tal o tal ministèri es —e demorarà— prioritari!

Empacha pas que los deutes del país son jamai estats autan importants.

Bon, vòli ben que le president aja agut una part de malastre per menar sa politica: la Covid-19 i es per quicòm. Totas sas decisions son pas estadas desprovesidas de sens comun mas a voler a tota fòrça governar lo país solet coma Jupitèr sus l’Olimpe, pòt portar pas que d’embèstiaments.

Enfin, se trobatz qualque novèla que nos regaudisca, ne seriái tot content!

En defòra, lo país e Euròpa son empedegats dins una guèrra que lo tsar de Moscòu a volguda dempuèi que Ieltsin li fisèt lo poder. Es —o mailèu èra o es estat— lo mèstre de çò que Shakespeare sona lo “double-entendre” e qu’es demorat dins la lenga anglesa.

E totas las  poténcias europèas  importantas se son daissadas enganar per çò degun pensava qu’après lo chaple de 1939-1945 i poiriá aver un psicopata dins un dictatura, foguèse èx-sovietica. Lo tsar aviá proclamat urbi et orbi qu’anariá percaçar los “rebèlles chechènes” fins als cagadors se n’èra de besonh.

La formula aviá fach sorrire dins las cancelariás —un endrech ont se pòt pas rire!— e los governaires pensavan que lo tsar seriá pas jamai a un Póshquin, un Gogòl o un autre…

Fronziguèron las ussas una estona quand invasiguèt Crimèa mas s’anavan pas emmaliciar tant que los oleoducs portava un òli bon mercat per far marchar l’economia. Lo sorrire quitèt las pòtas ça que là lo jorn qu’anoncièt que Ucraïna èra governada per de nazis e que deviá tornar a la Granda Russia…

Las poténcias occidentalas avián enterrat la guèrra en pensant que las relacions comercialas e los escambis relegarián tota velleïtat guerrièra luènh de l’actualitat. Nòstre president foguèt gaireben solet a temptar de creire a una possibilitat de patz o al mens de alta-al-fuòc e  se daissèt entortilhar… Vertat es que l’ENA de París prepara generalament nòstres elèits a far carrièra dins l’adminnistracion —un chic—, las finanças —un fum— e lo privat mas pensi pas que n’i aja fòrça que causisson las armas!

Per far cort, la guèrra  d’invasion menada pel tsar cap a Ucraïna fa que las populacions civilas pagan un prètz fòrça important degut a la foliá d’un òme que se chauta de far tuar tanben centenats de milièrs d’òmes forçats de s’anar batre per Russia…

Euròpa es a la crosada dels camins e los Ucraïnians an rason de dire que se los sostenèm pas, res poirà arrestar lo despòta.

Dins nòstras democracias, e particularament en França, i a los partisans, — a drecha e a l’esquèrra que disan ”Non a la guèrra” o ”Que los Ucraïnians se petacen!”

Soi pas pro aluserpit peer comprene tot e mon atge fa  que fariái mai de me calar mas me soveni de mos corses d’istòria e de la frasa de Winston Churchil: “Avètz agut a causir entre la guèrra e lo desonor… auretz la guèrra!”

Euròpa de l’Atlantic a l’Oral es dins la panada e sos ciutadans  tanben. Que nòstres governaires quitan de decidar solets e que nos vengan —o que fagan— explicar las consequéncias de l’afar qu’es quicòm de mai complicat que los discorses vuèges que nos tenon a l’acostumada…