CAPÇALERA PAIS INVISIBLE

Actualitats

Mòrt de Cristina Calderón: darrièr locutor de la lenga iagan

Fins als darrièrs ans de sa  vida, se consagrèt a transmetre sas coneissenças. Mas las autras generacions que comprenon la lenga, la sabon pas pus parlar coma ela

Tèxte legit

Es mòrta a 93 ans Cristina Calderón Harban, la darrièra persona que parlava la lenga del pòble iagan, a l’extrèm sud de Chile. En 2009, l’UNÈSCO l’aviá ajustada a la lista dels “tresaurs umans vius”. Ara, sa desaparicion, dimècres passat, a provocat fòrça reaccions en Chile e endacòm mai, çò rapòrta lo blòg esperantofòn Neniam Milito inter ni que cita la television chilena 24 horas e tanben France 24.
 
Sonada “la menina Cristina”, venguèt un simbòl de la resisténcia culturala dels pòbles indigènas de Chile. “Soi la darrièra persona que parla la lenga iagan. D’autres la comprenon mas la parlan pas e la sabon pas coma ieu”, çò diguèt Cristina Calderón Harban als jornalistas en 2017.
 
Fins als darrièrs ans de sa vida, se consagrèt a l’artisanat e capitèt a transmetre a una de sas felenas e una neboda una granda part de sas coneissenças d’aquela lenga. Pasmens, s’agís d’una lenga non escricha e, segon l’antropològ Maurics van de Maele, “las autras generacions coneisson pas la lenga al nivèl de Cristina.”
 
Lo president de Chile, Gabriel Boric, a escrich sus Twitter que planh la mòrt de Cristina Calderón Harban, e a soslinhat que “sa tendresa, sos ensenhaments e sas luchas del sud del Mond estant, ont tot comença, demoraràn vius per totjorn”.
 
La filha de Cristina Calderón Harban, Lidia González Calderón, es la vicepresidenta de convencion ciutadana que redigís la nòva Constitucion de Chile. Ela a dich que la mòrt de sa maire “es una trista nòva pels iagans”, A mai, a apondut que tot lo trabalh que lo fa ara a l’Assemblada Constitucionala lo fa “en son nom”.
 
La convencion ciutadana que redigís la nòva Constitucion del país es compausada de 155 membres dont 17 son de representants dels pòbles originaris: sèt mapuches, dos aimaras, un rapanui, un quíchoa, un atacama, un diaguita, un còla, un kaweska, un iagan e un chango. Segon lo recensament de 2017, lo 12% de la populacion chilena es indigèna, dont l’80% son de mapuches.
 
Los iagans se considèran coma los abitants mai meridionals de la planeta dempuèi lor arribada fa mai de 6 000 ans al Cap Hòrn e dins l’Illa Granda de la Tèrra del Fuòc, a l’extrèm sud d’America. Quand los europèus colonizèron lor territòri, èran a pena 3500 abitants. Puèi, devèrs lo sègle XIX, lo nombre de iagans se reduguèt fòrça a causa de las malautiás portadas pels colons.
 
 




abonar los amics de Jornalet

 

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

La cuca qu\\\\\\\'\\\\\\\'atissa lo leon
1.

"Mas las autras generacions que comprenon la lenga, la sabon pas pus parlar coma ela"
Que çà disetz !

Reverta çò que se passa ençò de nosaus, nos caldriá trabalhar mai aquela transmission, per fin que se melhora.

Darnièra locutritz de la lenga iagan : Nos cal contragarda que causas atal nos mesarrivèsson, se ne podèm parèisser luènc d'aquela situacion, urgís de se desenluzir, las causas e lo degalhament van d'aviat al prim d'aiceste sègle.

Amai se d'unis an plan trabalhat ambe vam e coratge, nos devèm pas apagar del pichon corril qu'es estat fach.
L'amira dèu èsser far mai e milhor.

De que ne sarà de nòstra lenga dins 50 ans ?

  • 6
  • 0

Escriu un comentari sus aqueste article