Bandièra01 1180x150: Comuna de Tolosa

Opinion

Omenatge a la lenga turca

Omenatge a la lenga turca
Omenatge a la lenga turca
Joan-Marc Leclercq

Joan-Marc Leclercq

Musician de profession, autor d’un líber de conversacion suu gascon, d'un roman istoric "Ucraïna", d'un diccionari de rimas e de duas pèças de teatre.

Mai d’informacions

Au parat de las eleccions generalas en Turquia (ne coneishi pas las resultas au moment quan escrivi), vos volerí parlar de la lenga d’aqueste país, qu’es fòrça beròia e que possedís particularitats interessantas.

Purmèr, cau conéisher las duas letras mès especialas de la lenga: lo ı o "i sense punt", e lo ğ, qu’es un "g dambe un còrn de luna au dessús".

La purmèra se pronóncia un drin coma un eu francés mes mès leugèr, coma una e muda, quitament se pòt estar accentuada. Kız = hilha.

La dusau se pronóncia pas. Es important pr’amor que’s tròba fòrça sovent dens noms de familhas, coma lo d’Erdoğan o los que s’acaban per -oğlu, que vòu díser "hilh" e doncas pro espandit dens noms d’ostau.

Com lo rebat de las incresiblas cultura e civilizacion d’Anatolia, a la crotzada deus camins d’Orient e d’Occident, de la beutat de sons paisatges e de son arquitectura, la lenga turca es chepicosa de l’armonia. Es la particularitat màger de la lenga, las vocalas son classificadas entre "claras" e "escuras". E doncas se pòt pas mesclar los sons clars dambe los sons escurs, levat, solide, dens los mots venguts de lengas estrangèras (arabe, persan).

  • Claras: e, i, ö, ü. Las darrèras se pronóncian coma en aleman: "eu" e "ou" francés.
  • Escuras: a, ı, o, u.

E doncas, au lòc d’aver un mot per díser "mon" o "ma", la lenga turca ajusta una terminason, que serà -im (après i o e), -ım (après ı o a), -um (après u o o) e -üm (après ü o ö). Es lo principi d’una lenga dita "aglutinanta". Exemples son los planvenguts:

  • Kız es "hilha", doncas kızım es "ma hilha".
  • Torun es "arrèrhilh", doncas torunum es "mon arrèrhilh".
  • Dügün qu’es "maridatge", doncas dügünüm es "mon maridatge".
  • Kilim es "tapís", doncas kilimim es "mon tapís". De notar que, aquiu on am pas qu’un mot per díser "tapís", lo turc n’a … nau: halı, kelle, sedir, namazlık, seccade, kilim, cicim, sumak, zili.

Ara, se volèm botar aquestes mots dens una frasa que diseré "Espia …" (se ditz gör e lo vèrbe es totjorn per la fin de la frasa), caleré ajustar la terminasion de l’acusatiu, qu’es pas que la vocala sense la m. Aquò que balha:

  • Espia mon tapís": Kilimimi gör.
  • Espia ma hilha": Kızımı gör.
  • Espia mon arrèrhilh": Torunumu gör.
  • Espia mon maridatge": Dügünümü gör.

Es atau que podètz aver aliteracions dens l’estile de: Çünkü gürültücüsünüz, que vòu díser "Pr’amor qu’ètz rambalhoses".

Au moment de’s desseparar, lo que demòra ditz Allaha ısmarladık! e lo que se’n va respón simplament: Güle güle!

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

artur quintana i font La Codonyera (Aragon)
1.

Totas las lengas son fòrça beròias, e mai l'anglés, lo castelhan e lo francés.

  • 4
  • 0

Escriu un comentari sus aqueste article