Ai dormit quauquei jorns amb Oscar, passant mei jorns a regardar l’orizont, despuei la tor gigantesca d’aquela bastissa quilhada dins lei nius. De la bruma solitària que se desgatja dei tèrras luenchas, que se vei pas la fin, e de l’autre costat solament es possible de distinguir Aeria. Ièr foguèt un jorn sensa bruma, e maugrat la lutz dau jorn e l’atmosfèra prospèra, ajudada per un vent gelat qu’escoba lei nius e lei sornieras qu’empedissián la vista per admirar l’incresible plaser dei montanhas, dei lacs e dei bastissas abandonadas, sensa dobte, mai maugrat çò qu’apreciam, a l’imaginacion de mai en mai granda qu’aquelei beutats fan nàisser. Es un esperit ben comolat que nos ofrís aqueste repaus deis uelhs. Benlèu la libertat e lo vent que bufa i son per fòrça dins aquela sensacion, e pasmens l’immensitat dei causas vos fa semblar grand, au mitan d’aquelei gigants de pèira e d’aiga.
 
Se cau desvelhar un jorn o l’autre... E es sovent qu’Oscar me sonèt per venir manjar, après seis oracions. Sens descobrir un autre Oscar, l’idèa d’un òme sornarut e intelligent comencèt a s’evaporar de mei pensadas, e de sei pregàrias maladrechas, me siáu rapidament alassat. Un d’aquelei jorns, me lancère vèrs la sala per manjar dau monastèri e en una paraula, diguère a Oscar que me caliá sortir e que me podiáu pas resòuvre a demorar aicí per sempre. Coma a son abitud Oscar demorèt estoïc, e coma jamai o aviá fach avans, aucèt la tèsta au cèu, invocant Dieu coma l’unic remèdi e creator dei dralhas que li caliá prene.
 
En aqueste moment, clantiguèt una explosion dins lo luench, fasent vibrar tota la montanha e lei pilars de l’enòrme monastèri. De canons luenchs ressonèron dins la baia e de la bèla vista qu’avèm despuèi la cresta dau Mont de la Solitud, un espés fum negre s’emergís, potonant un grand vaissèu, que comença ja sa descenda au fons de la mar. Un pavalhon castilhan se dreiça sus lo naut de la còca dau naviri, mas es impossible d’aíci estant de veire s’i a d’òmes a bòrd o a la mar. Un pauc plus luench, sus la senèstra, i a una un autre vaissèu, fòrça plus pichòt qu’aqueu qu’es a de s’enfonzar. Aqueste vaissèu sembla estable e non mòstra pas de signes de feblesa, aumens segon nòstra amira.
 
Dau vaissèu au drapèu castelhan, non rèsta plus ren après quauquei segondas. Oscar me parla ja, mai lo bruch de l’explosion ressòna encara dins ma tèsta e es impossible per ieu d’escotar vertadièrament çò que mon amic tracta de me dire. Sembla de comprene, puèi me fa assetar, e un còp mon audiéncia tornada a la normalitat, m’explica alora que lo batèu enfonzat deviá èstre cargat de podra, çò que poiriá èstre la rason de l’incresibla explosion. Pasmens, aquò vòu dire que non deu restar pas un solet subrevivent d’aquela granda explosion.
 
La nuech començant a tombar e l’autre vaissèu avent quitat l’estenduda d’aiga dau Bèutemps, siam  descenduts sus la plaja, amb Oscar, just en bas de la cornissa. Armat amb un vièlh mosquet e un caleu, es amb grand desgost qu’aviam reguejat lei bòrds, ont l’aiga veniá picar lo sable encara fin, rebatent amb ela de desenas de cadavres d’òmes, vestits en costum de combat. La scèna èra un vertadièr desastre, lei còrs jasents sus lo sable, lor pèu semblava encara tèbe e leis ondadas non arrèstan pas de careçar aquesteis èstres sensa vida. Maugrat lei recèrcas d’Oscar, òm non trobèt pas de còrs vivents lo long de la riba. Lo vent bufava amb fòrça e quora s’apresteriam a tornar montar lei grands escaliers secrets dau monastèri, lo vent bufèt la flama dau lume d’Oscar e tot aquò nos immergiguèt dins lo negre d’una pichona luna d’ivèrn. En cercant una broqueta, un bruch estranh venent dei ròcas pregondas atirèt nòstra atencion. Èra coma de lamentacions dins lei crits estraçats de la mar barrada, que seis ondadas èran fòrça nautas e laissavan presagiar lo piéger en direccion de l’ocean. Tot en tornant alumar lo caleu, lo crit se raprochèt e tot d’un còp foguèt possible de veire una larga ombra recroquilhada. Un òme, tirassant sus lo sòu, vestit amb un unifòrme castelhan a mitat estraçat e que sa camba èra ja fòrça ben entamenada, segurament a causa dei ròcas amoladas. Oscar, après s’èstre assegurat que non portava pas una arma, se precipitèt vèrs eu, per li portar secors. Es ansin que lo rejonguère, ajudant al paure òme a se tirassar, e aquò en lo sostenent per l’espatla drecha, alora qu’Oscar prenguèt l’autra espatla. En avançant prudentament dins l’escalier, non foguèt fòrça long d’arribar fins a la cima, e quora aquò foguèt fach, Oscar, amb un gèst de la man reversèt de la taula centrala tot çò qu’i aviá e depausèt lo nafrat dessús. La plaga èra superficiala, e Oscar beneficiava de nombroseis annadas d’experiéncia dins lo domeni de la guèrra, qu’aviá vist de ben plus grèvei nafraduras, e alora se contentava solament de pensar lei doas plagas que traversavan la camba dau jove sordat. Quora ère plus jove, pendent meis estudis a l’escòla dau Papa, en Avinhon, qu’aviáu recebut quauquei leiçons de castelhan, es alora naturalament que prenguère la decision de questionar lo brave òme, mesclant aquela estranha lenga a mon occitan naturau, li demandant d’ont veniá e çò que s’èra passat. L’òme non reagiguèt pas, benlèu non aviá pas l’enveja de parlar, o simplament pas la fòrça per aquò. Oscar prenguèt la paraula en un lengatge fòrça plus pròche dau castelhan que lei quauquei mots qu’aviáu alora sortits anteriorament. L’òme li respondèt amb un accent que m’empedissiá de comprene tot çò que diguèt. Oscar m’expliquèt que l’òme en question èra un sordat dau Rei d’Espanha e que fòrça recentament aqueste darrier aviá decidit d’establir una colònia sus lei tèrras luenchas, çò que non aviá pas plagut ais olandeses ja en plaça sus l’autra riba de la baia irlandesa. La guèrra anava èstre tarribla, aquò es segur, lo rei non tolerariá pas una tala umiliacion, e benlèu qu’aquest subrevivent anariá racontar tota aquesta istòria en tornant au país, portant un desbondament de violéncia sus aquestei tèrras verges e d’ordinari plus o mens pacificas.
 
Après aqueleis eveniments, èra temps per ieu de tornar au país, que n’ère convencut que deviáu tornar en çò mieu. Lo còr e l’esperit escagassats per lo grand aire, lo desir d’aventura, qu’en d’autrei temps m’acorrián de tota part, èran uei completament reduchs a non-ren. Aquestei tèrras m’avián escagassat coma un vent de mar ven corbar leis aubres dau litorau e entamena la pèira, la cavant de tota part. Non podiáu pas restar enracinat en aqueu monument de pèira que non me sembla pas.
 
L’endeman, exprimiguère a Oscar mon desir, comprenguèt immediatament, e es amb lo còr pesant de nòstrei sovenirs e de nòstra amistat, que m’indiquèt lo camin per seguir per tornar a Aeria, en quauquei jorns de marcha. Me donèt un revolvèr e quora l’ora de dinnar arribèt, partiguère vèrs l’est, sensa virar un solet còp ma tèsta vèrs aqueste gigant de pèira, e aquesta montanha de la Solitud.