L’acte 53n dels Gilets Jaunes ven de se remembrar aquesta dimenjada del primièr anniversari d’aquel movement ciutadan, un movement de portada estatala qu’esclatèt a causa de la pojada de las taxas suls carburants e sus las veituras, per protestar contra las inegalitats, la davalada del budget dins los domenis de l’educacion, de las pensions e d’autres servicis socials, mentre que totas las taxas montan. Pendent 53 setmanas, an manifestat per carrièras e se son acampats als giratòris de las principalas vilas de l’estat en tot forçar lo govèrn de la Republica francesa a far de grands cambiaments dins sas politicas, coma o rapòrta VilaWeb.
 
Un an après la revòlta dels Gilets Jaunes, lo poder de crompa dels ciutadans franceses a crescut d’una mejana d’800 èuros per an gràcias a las concessions del govèrn quichat pel movement, segon un estudi de l’ÒFCE, l’Observatòri Francés de las Conjonturas Economicas. L’Observatòri calcula que l’estat a investit 17 miliards d’èuros en de mesuras pensadas per afeblir lo movement. D’en primièr, en decembre de 2018, l’executiu de Philippe aprovèt una seguida de disposicions centradas suls salariats pus paures —revalorizacion de la prima d’activitat, desfiscalizacion de las oras suplementàrias, supression de l’aument de la taxa de la CSG, la Contribucion Sociala Generalizada que finança la seguretat sociala e lo caumatge… Puèi, en abril, après lo Grand Debat qu’Emmanuel Macron entamenèt per reprene l’iniciativa politica, s’abaissèt l’impòst sul revengut de las classas mejanas e se faguèt una reïndexacion de las pensions de retirada per las acordar amb l’inflacion.
 
 
Onze mòrts
 
Mas aqueles cambiaments an agut de còstes notables. Un an de mobilizacions an agut un tragic bilanç d’onze mòrts, environ 5000 nafrats dont de manifestants e de policièrs, 12 000 detencions e almens 2000 procèsses judiciaris.
 
Coma totes los movements, lo dels Gilets Jaunes a tengut tanben son apogèu e puèi s’es usat pauc a cha pauc. Fa un an, reüssiguèt a mobilizar mai d’un milion de personas. Pasmens, e mai los imatges de las protèstas sián estonants, es pas lo nombre de manifestants que dona de vam al movement mas sa capacitat de coordenar de pichons grops en d’accions que saturan d’un biais eficaç l’economia e la mobilitat.
 
 
Un movement sens caps
 
Una caracteristica d’aquel movement es l’abséncia de dirigents. Malgrat qu’a qualque moment se siá prepausat l’idèa de crear un instrument politic per canalizar l’indignacion ciutadana, lo movement dels Gilets Jaunes demòra destructurat un an après èsser nascut.
 
Al començament, Éric Drouet e Maxime Nicolle, d’administrators dels grops de Facebook suls quals se basava lo movement, diguèron que cercavan de renovelar lo biais de gerir un movement social. Volián instituir una “democracia de l’audiéncia”, coma la nomenèt lo jornal Libération. Puèi, divèrses manifestants aqueriguèron de notorietat, perque foguèron designats coma pòrtavoses, o ben perque foguèron destacats pels mèdias. Per exemple, Priscillia Ludosky entamenèt en mai de 2018 una peticion en linha per reduire los prèses dels carburants, Jacline Mouraud enregistrèt un vidèo adreiçat a Macron que venguèt viral. Lo 26 de novembre de 2018, pauc après las primièras mobilizacions, un grop d’uèch personas se proclamèron “de pòrtavoses” per far los interlocutors amb lo govèrn, una decision que fòrça manifestants rebutèron. Lo 30 de novembre de 2018, aqueles uèch representants foguèron convidats a una reünion amb Édouard Philippe, mas solament un d’eles foguèt recebut pel primièr ministre a Matignon. Alavetz, la delegacion dels pòrtavoses se considerèt dissolguda e se n’es pas jamai tornat parlar.
 
Aquela abséncia de dirigents es un problèma pel movement, perque fa venir fòrça complicat de marcar d’objectius publics e de negociar. Mas es tanben vertat qu’empacha los partits, los sindicats e las institucions de contrarotlar lo movement, e aquò li a donat lo prestigi que lo ten dins un larg sector de la populacion.


Un movement occitan?
 
Enfin, i a un aspècte remarcable de la mobilizacion: la trencadura territoriala. Lo movement nasquèt coma una reaccion de las classas mejanas mai punidas, mas tanben de la dicha França Vuèja, las zònas de l’estat alonhadas de las grandas vilas e ont los servicis socials son pus escasses. Dins los encastres rurals, lo sosten es encara consistent, mas un estudi recent fach per l’Universitat París 1 dins dètz grandas vilas (Bordèu, Lilla, Lion, Nantas, Marselha, Montpelhièr, Niça, París, Estrasborg e Tolosa) mòstra de diferéncias importantas e significativas.
 
Concretament, las vilas del nòrd mòstran un sosten fòrça pus flac al movement que non pas las del sud, çò que se poiriá interpretar coma un rebat escur de la tension entre lo nòrd francés e lo sud occitan, basco e catalan, un territòri qu’a París li dison lo Miègjorn. A Marselha, per exemple, lo 64% de la populacion sosten los Gilets Jaunes, la chifra pus nauta. E a Montpelhièr, Niça e Bordèu lo sosten tanben despassa amplament la mitat de la populacion. Tolosa se sarra de la mitat. E en contrast, a París solament lo 22% de la populacion sosten lo movement, a Nantas lo 31%, a Estrasborg lo 35% e a Lion lo 36%.